Στο λυκόφως του "πολύ-σημου" ήθους

 

Διαβάζω στο ΒΗΜΑ: "Δεν μπορεί παρά να θαυμάσει κανείς τη μεγαλοσύνη του παλιού αγωνιστή της Αριστεράς, του Μανόλη Γλέζου, που βαδίζει προς τη δύση της ζωής του αφήνοντας ως παρακαταθήκη στις νεότερες γενιές την υπέρβαση των παθών, την εθνική συμφιλίωση και, πάνω απ’ όλα, το πολιτικό ήθος".

Ετούτη η φράση μου μοιάζει νά 'ναι η σπουδαιότερη - το  δίδαγμα- από ολόκληρη την ακαδημαϊκή ανάλυση του αρθρογράφου. Γιατί, εγείρει, ταυτοχρόνως, και δυο παρεμφερή, άκρως συναφή, ζητήματα:

1. Το ήθος ζωής και της δια βίου πραγματείας, και

2. Το ήθος της αυτογνωσίας, της αυτοσυνειδησίας. Το λεγόμενον δηλ. "ήλθε εις εαυτόν".

Το πρώτο έχει να κάνει με τον  άνθρωπο που έχει επιλέξει το δρόμο της ζωής του  κι έτσι πορεύεται και πολιτεύεται. Όχι από παρορμήσεις, αλλά από στέρεες αποφάσεις, μελετημένες και σταθμισμένες! Σημαίνει τον άνθρωπο που παλεύει. Έχει να κάνει με τον άνθρωπο που δεν βλέπει μονάχα τον εαυτό του μπροστά στον κόσμο, αλλά βλέπει και τον εαυτό του ανάμεσα στους ανθρώπους, κι όχι από πάνω τους. Γιατί ο κάθε άνθρωπος μπορεί μόνο να είναι,  απλώς, ένας σαν όλους εμάς.

Απίστευτο θα ήταν να μην έρχεται κάποτε ο άνθρωπος εις εαυτόν! Θά 'ταν σαν νά 'ζησε "δωρεάν" (δηλαδή "τζάμπα")! και να μην έμαθε τίποτε από την ζωή. Θα ήταν σαν να γεννήθηκε για να "διδάξει την ίδια την ζωή".

Το δεύτερο όμως έχει να κάνει με την ανθρώπινη πείρα, γνώση, εμπειρία ζωής κι αναγνώριση -έως και  αναθεώρηση-  των λαθών του. Έχει να κάνει με τον άνθρωπο που εκ των υστέρων συνειδητοποίησε το βαθύτερο νόημα και το αληθές περιεχόμενο των αχικών του αντιλήψεων και των πρώϊμων έργων του. Γιατί, αυτός που -επί τέλους-  "ήλθε εις εαυτόν" μπορεί και να αφήνει "παρακαταθήκες"!(*) Επειδή αυτός μπορεί να κάνει υπέρβαση των παθών του και του εγώ, και να είναι υπόδειγμα, παράδειγμα, πρότυπο των επόμενων.

Οι προσωπικές -ή ακόμη χειρότερα, οι ατομικές- φιλοδοξίες και επιτυχίες του καθενός μας δεν υπερβαίνουν το βήμα μας επί της γής! Τις παίρνουμε μαζί μας, όταν  -με όποιον τρόπο και αν επιλέξουμε ή συμβεί  να- "φύγουμε"! Στην περίπτωση αυτή, ό,τι και να λέμε "για τους κοινωνικούς αγώνες μας" θα είμαστε "άχρηστοι" για τον κόσμο, ακοινώνητοι, μόνοι, με τον εαυτό μας και τις επιθυμίες του. Κενοί, κύμβαλα αλαλάζοντα!

Ποτέ δεν είναι αργά για τον ίδιο τον άνθρωπο να έλθει "εις εαυτόν", συχνά όμως είναι πολύ αργά για όσους αυτός με τις παραινέσεις και τα έργα του μπορεί κα να πλάνεψε. Βέβαια, ένας άνθρωπος, μόνος, δεν μπορεί να σώσει ή να καταστρέψει όλον τον κόσμο. Μπορεί όμως να προκαλέσει μεγάλη βλάβη ή μεγάλη ωφέλεια. 

Το αριστερό ήθος λοιπόν, είναι ένα ρητορικό ερώτημα, γιατί έχει ήδη δώσει -ιστορικά και δογματικά- καθαρές απαντήσεις: Δεν νοιάζεται για την ομόνοια του κόσμου, αλλά για την επικράτησή του επί του κόσμου. Κι  αδιαφορεί αν αυτό θα το επιτύχει (ακόμη και) με την διαίρεση του κόσμου, σε τάξεις και  σε ομάδες προσκείμενες, που -κατά κανόνα- τις στρέφει ενάντια στις αντικείμενες, προκαλώντας κοινωνικές αναταραχές.

Γιατί εκεί που δεν υπάρχει αγάπη και φροντίδα για τον άνθρωπο και την κοινωνία, δεν μπορεί να γίνεται λόγος για ήθος, αλλά για συμφέρον: πολιτικό, οικονομικό, εργασιακό, επιχειρηματικό, κλπ.

Επειδή όμως μιλάμε πολιτικά, έχουμε πια την ιστορική, πολιτική και κοινωνική (διεθνή κι εγχώρια) εμπειρία να γνωρίζουμε πως αριστερό, σοσιαλιστικό, φιλελεύθερο, νεοφιλελεύθερο, αναρχικό κλπ. ήθος, δεν  έχουν καμμιά διαφορά μεταξύ τους.

Γιατί 

• το πολιτικό ήθος εστιάζει στην εξυπηρέτηση της "πολιτικής" (ποιάς, αλήθεια, πολιτικής; της πολιτικής "παιχνίδι να γίνεται;), 
• το φιλελεύθερο ήθος εστιάζει στην επιβολή συγκεκριμένης εξουσίας, για την προώθηση διακυβέρνησης της εν λόγω πολιτικής κατεύθυνσης, 
• το εργασιακό ήθος αντιστοιχεί στην ευσυνειδησία του εργαζομένου ως προς το αντικείμενο της εργασίας του,
•  το εργατικό ήθος ταιριάζει με την συμπεριφορά εργατών προς αλλήλους και έναντι της εργοδοσίας, 
• το οικονομικό (!) ήθος... αποτυπώνει την τάση και τις επιδόσεις ανθρώπων όπως ο ... Σόϊμπλε, η Λαγκάρντ,  κλπ.

Σε όλες τις περιπτώσεις αυτές, ο άνθρωπος/πολίτης,  χρησιμοποιείται ως εργαλείο πίεσης ή ως επιχείρημα και η κοινωνία ως πρόσχημα. Κι αυτό συμβαίνει επειδή υπάρχουν ειδικά και ιδιοτελή συμφέροντα, και αγνοείται παντελώς η ζωή, η προσωπικότητα, η ανάγκη του ανθρώπου να δημιουργήσει, να προσφέρει, να μοιραστεί και να ονειρευτεί.

Τα επί μέρους ήθη, εξυπηρετούν τα επί μέρους "οράματα". Και δεν πρέπει να τελούμε σε σύγχυση, όσον αφορά τις στοιχειώδεις έννοιες και τα κατηγορήματα που χρησιμοποιούμε για να αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο γύρω μας.

Το αριστερό ήθος είναι ακριβώς όπως και το νεοφιλελεύθερο, όπως και το σοσιαλιστικό, όπως και το ήθος των συμπαρατασσομένων, κ.ά. Όπως και το ήθος του Σόϊμπλε. Ειδικό, μερικό, και -εν πολλοίς- ιδιοτελές!

Εδώ, ζητείται, ελάχιστον, κοινόν τοις πάσιν, ήθος! Ήθος, χωρίς πρόσημο! Θα βρεθεί, θα υπάρξει; Αν ναί, μπορούμε, να ελπίζουμε!

(*) Σημείωση: 

Παρακαταθήκη: Η λέξη παράγεται με σύνθεση, από τα : παρά+κατά+θέτω/τίθημι = δηλαδή: δίπλα στα πρώτα τοποθετώ και τα ύστερα. 

Γιατί η παρακαταθήκη δεν είναι εντολή, είναι συμπέρασμα! Κι αν μας δίδεται ως οριστική ή ως προστακτική πρόταση, πάντα έχει την αιτιολογία της, ή την "απολογία" της, ακόμη και την υπόδειξη περί του απευκταίου ή του πρακτέου.