Τρίτη 27 Μαρτίου 2018

Αναγάγω, αναγάγεις αναγάγει... και τρία πουλάκια κάθονται!


Image result for εικόνες ελευθερία του λόγου 

Αχ! Αυτή η γραμματική μας!

Η Γλώσσα μας, είναι ένα διαρκές θύμα, που ο κάθε δοκησίσοφος -από άγνοια της γραμματικής- την κατακρεουργεί κατά τις δυνάμεις του, κατά τις ανάγκες του, ίσως,  και για να μας δείξει την ευφράδεια και την γλωσσική δεινότητά του!

"Δυστυχώς, η σημερινή Κυβέρνηση κάποιες φορές αναγάγει την εξωτερική μας πολιτική σε πεδίο άσκησης προσωπικών στρατηγικών..." λέει (εδώ) ο βουλευτής, που θεωρεί ότι ο καθένας έχει το δικαίωμα, στο πλαίσιο της ελευθερίας της έκφρασης,  να καίει την σημαία, αν έτσι αισθάνεται. Δεν έμαθε φαίνεται, πως η έκφραση προϋποθέτει την σκέψη και την κρίση; Δεν έμαθε, πως κάθε επιλογή, στον κόσμο των ενηλίκων και των εντίμων, έχει και συνέπειες;

Κι εγώ που έχω την ελευθερία να κρίνω τον πολιτικό λόγο των πολιτικών, αποδέκτες του οποίου είμαστε όλοι εμείς οι πολίτες, σκέφτομαι την τελευταία ρήση του συμπατριώτη μου, και ανατριχιάζω.

Θα μείνω λοιπόν στο φραστικό ζήτημα, και δεν θα αξιολογήσω τον πολιτικό του λόγο, γιατί αφεαυτού είναι έωλος. Δεν είναι αρμόδιος να μιλάει για εθνικές πολιτικές και εθνικά ζητήματα ο άνθρωπος που θεωρεί πως "ο καθένας μπορεί να καίει το εθνικό μας σύμβολο -την Σημαία μας-  κατά βούληση, έτσι, επειδή ... του την έδωσε!"

Άγω και σε σύνθεση με την πρόθεση ανά: ανάγω.

Ο τύπος αναγάγει είναι γραμματικά υπαρκτός στα νεοελληνικά (υποτακτική γ΄εν. αορίστου), αλλά συντακτικά ανύπαρκτος ως ρήμα κύριας πρότασης! Δηλαδή, ανύπαρκτος ως κύριο συστατικό αυτόνομης έκφρασης. Δηλ. ως ρήμα μιας πρότασης που δεν εξαρτάται, δεν συμπληρώνει ή δεν αποδίδει το πλήρες νόημα μιας άλλης πρότασης.

Ετούτο το ρήμα είναι τόσο σημαντικό, που δεν πάει, ακόμη κι ένας που χρημάτισε υπουργός, να μην γνωρίζει πώς να το χρησιμοποιεί.

Κυρίως, γιατί το ρήμα ετούτο είναι η βάση, η πηγή της... "αγωγής"!

Δείτε μερικά από τα παράγωγά του:
αγωγή/(απαγωγή/διαγωγή/επαγωγή/παραγωγή/μεταγωγή)
αγωγός, αγών, άξων, ακτέον (περιακτέον/εξακτέον/εισακτέον/προακτέον/επακτός/επείσακτος)
-αγός-ως δεύτερο συνθετικό μέρος, στις λέξεις λοχαγός, ουραγός, ξεναγός, στρατηγός, αρχηγός κλπ

Οι χρόνοι του ρήματος στην ενεργητική, μέση και παθητική φωνή, είναι:

Ενεστώτας ανάγω /ανάγομαι
Παρατατικός ανήγον /ανηγόμην
Μέλλων ανάξω / ανάξομαι /αναχθήσομαι
Αόριστος β΄ανήγαγον (με αττικό αναδιπλασιασμό) /ανηγαγόμην /ανήχθην
Παρακείμενος αναγήοχα /ανήγμαι
Υπερσυντέλικος ανηγηόχειν / ήγμην και ηγμένος ήν

Ας σημειωθεί, πως με την χρήση της δημοτικής, έχει καταργηθεί η χρήση πολλών από τους χρόνους του ρήματος αυτού. Έτσι,
  • δεν έχουμε τον παρατατικό, 
  • για τον μέλλοντα λέμε "θα ανάγω", 
  • για αόριστο μετατρέψαμε το ήγαγον στο κακόηχο κι αδόκιμο "ανήγαγα" 
  • και για παρακείμενο και υπερσυντέλικο λέμε έχω/είχα  αναγάγει.


Σημασιολογικά για το ρήμα άγω:
Άγω= οδηγώ, φέρω (άψυχα ή έμψυχα).
Το ρήμα άγω, ως αμετάβατο (δηλ. ως ρήμα χωρίς αντικείμενο) σημαίνει βαδίζω
Άγω και φέρω (όταν αναφέρεται σε χώρα) = καταστρέφω, λεηλατώ
Αγωγήν ποιούμαι = παράγω
Συναγωγός γίγνομαί τινος = συνάγω τινά, κομίζω, φέρω

Οι αρχαίοι χρησιμοποιώντας την προστακτική του άγω (ως παρακελευσματικό επίρρημα) έλεγαν το: άγε/άγετε,  σε φράσεις όπως "άγε ίδωμεν" = έλα να δούμε

Ιδιαίτερης σημασίας είναι κάποιες εκφράσεις που οι αρχαίοι έλεγαν, χρησιμοποιώντας μια περίφραση με το ρήμα άγω:

Ησυχίαν άγω = ησυχάζω, ηρεμώ
Ειρήνην άγω = ζώ εν ειρήνη
Πόλεμον άγω = διεξάγω πόλεμον
Εορτήν άγω = εορτάζω (εδώ και το γενέσιον άγω =εορτάζω την γενέθλιον ημέρα- τα γενέθλια!)
Γυναίκα άγομαι = νυμφεύομαι

Το ρήμα άγω απαντά σε σύνθεση με τις προθέσεις: ανά, κατά, δια, παρά, επί, περί, από, υπό, εν, εις, εξ, συν, προς, προ
αλλά και με δυο τουλάχιστον προθέσεις: ανταν-, επαν-, συνεπ-, επεξ-, συναπ-, συνεξ-, διεξ-

Σημασιολογία του άγω σε σύνθεση:
  • ανάγω = άγω άνω, από την παραλία προς τα μεσόγεια
  • ανάγω, ως αμετάβατο = επιστρέφω
  • ανάγομαι = πλέω ανοικτά στο πέλαγος, ξανοίγομαι
  • κατάγω = επαναφέρω στην παραλία, και οδηγώ πλοία στην παραλία για να τα ληστέψω (επί εξορίστων =  επαναφέρω στην πατρίδα)
  • κατάγομαι = καταπλέω σε λιμάνι
  • παράγω = οδηγώ κοντά σε κάποιον τόπο
  • επάγω = οδηγώ στρατόν εναντίον των εχθρών
  • απάγω, ως αμετάβατο = απέρχομαι
  • υπάγω = προχωρώ
  • προάγω = οδηγώ εμπρός, προπέμπω

Όλα τούτα, έτσι πρόχειρα, βρίσκονται συστηματικά συναγμένα (παλι το άγω έδώ!),  στο μαθητικό μου λεξικό των  "ρημάτων της αρχαίας Ελληνικής και ιδίως της Αττικής Διαλέκτου", εκδόσεων Ι. Σιδέρη, του 1956(!), που διασώζεται καταφθαρμένο, αλλά που τόσο το έχω αγαπήσει, επειδή για χρόνια ήτανε το μοναδικό μου βιβλίο, για να βαθαίνω στη γλώσσα, κάθε που η περιέργεια και η αγάπη μου γι' αυτήν, άναβε. ["Καταπίστευμα εμπιστοσύνης και αγάπης, από τον μεγάλο μου αδελφό].

Σημείωση: Οι δευτερεύουσες προτάσεις έχουνε ως σημείο αναφοράς τους την κύρια πρόταση, γιατί το νόημά τους το αποκτούν σε αναπόδραστη συνάρτηση με αυτήν. Από όσα ορίζει αυτή. Για παράδειγμα: η φράση "θα πάω", δεν έχει κανένα νόημα από μόνη της, αν δεν απαντά σε μια ερώτηση, όπως για παράδειγμα: Θα πάς στο θέατρο απόψε; Θα πάς στον γιατρό;

Τελικά ο βουλευτής θα μπορούσε να πεί: 
"Δυστυχώς η σημερινή Κυβέρνηση κάποιες φορές ανάγει την εξωτερική πολιτική σε πεδίο άσκησης προσωπικών στρατηγικών"
 ή 
 "Δυστυχώς, η σημερινή Κυβέρνηση κάποιες φορές ανάγοντας την εξωτερική πολιτική σε πεδίο άσκησης προσωπικών στρατηγικών δημιουργεί  αδιέξοδες καταστάσεις κλπ..."
ή  
 "Δυστυχώς, η σημερινή Κυβέρνηση επειδή έχει αναγάγει την εξωτερική πολιτική σε πεδίο άσκησης προσωπικών στρατηγικών δημιουργεί  αδιέξοδες καταστάσεις κλπ..."

1 σχόλιο: