Τρίτη 12 Δεκεμβρίου 2023

Άγιος Σπυρίδων, Επίσκοπος Τριμυθούντος {Αναδημοσίευση από παλαιότερη ανάρτηση]

Και σήμερα,  μνήμη του Αγίου Σπυρίδωνα! Πώς να ξεχάσω τον Άγιο τούτον, που τόσες φορές μου παραστάθηκε, είτε με συνώνυμο καλό φίλο, είτε με θαυμαστή συνδρομή στην προσευχή μου, είτε και με συναπάντημα συνώνυμης ωραίας ψυχής!


Γεννήθηκε στην Άσσια της Κύπρου, από εύπορη οικογένεια και ήταν βοσκός. Παντρεύτηκε αλλά έχασε ενωρίς τη συμβία του και παρηγορήθηκε με τη χειροτονία του και την αφοσίωση στη χριστιανική διδασκαλία.

Ο Άγιος Σπυρίδων που τη μνήμη του σήμερα τιμούμε, βρέθηκε κι αυτός, όπως κι ο Άγιος Νικόλαος, ανάμεσα στους Πατέρες της Α' Οικουμενικής Συνόδου, το 325 μ.Χ. στη Βιθυνία της Μ. Ασίας. Για τούτο και μόνο του χρωστούμε, οι Έλληνες κι οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί, ξεχωριστή χάρη κι ευγνωμοσσύνη.

Με το κύρος της αγίας και ηθικής ζωής του, στην Α' Οικουμενική σύνοδο, συμμετείχε και "κατατρόπωσε" τους Αρειανούς. Έτσι,  αναδείχτηκε από τους λαμπρούς υπερασπιστές της Ορθόδοξης πίστης. Όπως αναφέρει η παράδοση, αφού μίλησε για λίγο, κατόπιν έκανε το σημείο του Σταυρού και με το αριστερό χέρι, που κρατούσε ένα κεραμίδι, εις τύπον της Αγίας Τριάδος είπε: «Εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρός» και έκανε να φανεί προς τα επάνω απ' το κεραμίδι φωτιά, δια της οποίας είχε ψηθεί αυτό. Όταν δε είπε: «Καὶ τοῦ Υἱοῦ», έρρευσε κάτω νερό, δια του οποίου ζυμώθηκε το χώμα του κεραμιδιού. Και όταν πρόσθεσε: «Καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος» έδειξε μέσα στη χούφτα του μόνο το χώμα που απέμεινε.

Στην Κέρκυρα, όπου φυλάσσεται, το σκήνωμα του Αγίου Σπυρίδωνος λιτανεύεται τέσσερις φορές το χρόνο, για τ' αλησμόνητα και σωτήρια θαύματα του Αγίου. Την Κυριακή των Βαΐων για την απαλλαγή του νησιού από επιδημία πανώλης το 1629 μ.Χ. Το Μεγάλο Σάββατο γιατί το έτος 1533 μ.Χ. το νησί επλήγη από μεγάλη καταστροφή της σοδιάς των σιτηρών. Την 11η Αυγούστου για την διάσωση του νησιού από σφοδρή επιδρομή των Τούρκων το 1716 μ.Χ. και την πρώτη Κυριακή του μηνός Νοεμβρίου για δεύτερη επιδημία πανώλης το 1673 μ.Χ.

Για τη ζωή και το θάνατο του Αγίου Σπυρίδωνα, πολλά περισσότερα, στον Ορθόδοξο Συναξαριστή. 

Ο Άρειος

Ο Άρειος, γεννήθηκε στη Λιβύη και σπούδασε στην Αλεξάνδρεια. Η πολύπλευρη (ανάμεσα σε άλλα και φιλοσοφική)  μόρφωσή του, αλλά και η δεινότητά του, όχι μόνο η επιστημονική αλλά και η περί των θείων Γραφών, τον έκαναν πασίγνωστο αλλά και αξιοσέβαστο.

Χειροτονήθηκε, από τον Επίσκοπο (Αλεξανδρείας) Πέτρο, διάκονος της Εκκλησίας της Αλεξανδρείας. Από τότε και μετά, αποκαλύπτεται ο ισχυρός και εμμονικός χαρακτήρας του. Άρχισε να αντιτίθεται ακόμη και στον Επίσκοπο Πέτρο σε ζητήματα Εκκλησιαστικά και κυρίως δογματικά και διαμαρτυρήθηκε, εναντίον  του  Επισκόπου του, για τα μέτρα που αυτός έλαβε. Για το λόγο αυτόν απεπέμφθη από την Αλεξάνδρεια.

 Όταν  μετά  από καιρό, απεβίωσε ο Πέτρος και τον διεδέχθη ο  -διακρινόμενος για την πρότητα των τρόπων του- Αχιλλάς, ο Άρειος ζήτησε από την Εκκλησία συγγνώμη και έγινε πάλι δεκτός από αυτήν και το  212 χειροτονήθηκε Πρεσβύτερος.

Το περί τριαδικού Θεού δόγμα του Χριστιανισμού, το οποίο από τον καιρό που διατυπώθηκε "σκανδάλισεν Ιουδαίους και Έλληνας", και δημιούργησε αιρέσεις και έριδες, παρέσυρε και το ορμητικό κι ανήσυχο πνεύμα του Αρείου, που δυσφορούσε για τον ανυπέρβλητο φραγμό του δόγματος, κι αναζητούσε, [με την ελευθερία του πνεύματος που αγαπά να ξεπερνάει τα διλήμματα και να υποτάσσει τα πάντα στον ίδιο έλεγχο και στην ιδία εξουσία], τρόπο ν' αρνηθεί τη δογματική τριαδικότητα του θεού, έτσι ώστε απόλυτα ελεύθερος και ανεμπόδιστος να εισχωρήσει στα βασίλεια των μυστηρίων για να τα ερευνήσει.

Ο Άρειος αφού μελέτησε πολύ καλά τις θεωρίες της Αλεξανδρινής και της Αντιοχειανής Σχολής κράτησε από αυτές  όσα ταιριάζανε με εκείνα που ο ίδιος πρέσβευε, και τα διαμόρφωσε σε μια δική του θεωρία, μαζί και με όσα είχε προσλάβει και από πνευματικούς ανθρώπους (Ωριγένη Λουκιανό, Μελέτιο κλπ) των οποίων είχε ενστερνισθεί απόψεις και διδαχές.

Στη συνέχεια, για τη  διάδοση και την επικράτηση της διδασκαλίας του, ο Άρειος  συνέταξε διάφορα άσματα και ποιήματα και τα μοίρασε στον λαό. Η διδασκαλία του βρήκε απήχηση σε πολλούς, τόσο μεταξύ των κληρικών, όσο και ανάμεσα σε λαϊκούς. Από αυτούς άλλοι θεωρούσαν πως η γνώμη του Αρείου ήταν σωστή, κι άλλοι πως δεν μπορούσε να βλάψει την αληθινή πίστη και το  δόγμα για την τριαδικότητα του Θεού.

Η διδασκαλία του Aρείου.

Ο Άρειος δογμάτισε ότι "ο υιός και λόγος του Θεού είναι μεν προ παντός χρόνου, αλλ' ουχί και υπάρχων, «ην ότε ουκ ην» και ότι δεν εγεννήθη εκ του πατρός, αλλά θελήματι του πατρός εκ του μηδενός εκτίσθη και επομένως ήτο κτίσμα εξ ουκ όντων, ότι ο Θεός δεν ήτο πάντοτε πατήρ, ουδ' ο υιός υπήρχε πριν γεννηθή, δηλ. κτισθή, αλλ' ουδέ εκ της ουσίας του πατρός αλλά ξένος αυτού κατ' ουσίαν, και επομένως ουδέ Θεός αληθινός, αλλά μετοχή θεοποιηθείς", κι έτσι ανέπτυξε το φιλοσοφικό του σύστημα, δηλαδή την αίρεσή του, με την οποία δέχεται ότι "συμβιβάζει την Μοναρχία και Μονοθεία προς την περί Τριαδικού Θεού του Χριστιανισμού διδασκαλίαν".
 
Ο Αθανάσιος, ο Μέγας -Στιβαρός αντίπαλος

Εκείνα τα χρόνια, ανάμεσα στους κληρικούς που περιστοίχιζαν τον Eπίσκοπο Αλεξανδρείας  ήταν και ο 20ετής διάκονος, Αθανάσιος. Νους βαθύς, με αυστηρή λογική, επιστήμη ευρεία, ωραίο λόγο , και απαράμιλλη ρητορική τέχνη, επρόκειτο να αντιπαρατεθεί προς  τις νέες θεωρίες κι αμφισβητήσεις που απειλούσαν την ουσία και την προέλευση της χριστιανικής διδασκαλίας.

Ο Αθανάσιος πρακτικός, οξύννους, ευφραδής, αξιόζηλος και με τόλμη, αμέσως εννόησε περί τίνος επρόκειτο και διείδε το βάραθρο, στο οποίο κινδύνευε να πέσει η Χριστιανική Πίστη. "Ο Αθανάσιος βλέπων το ασταθές του χαρακτήρος του αντιπάλου του, το ευμετάβολον και παλίμβουλον", επείσθη οτι ο Άρειος είτε επειδή δεν τολμούσε να εξηγήση σαφώς, είτε επειδή δεν είχε συνείδηση για το  τελικό συμπέρασμα των συλλογισμών αυτού, παρ' όλα αυτά "έτεινεν εις το ν' αρνηθή την θείαν του Σωτήρος φύσιν και καταβιβάση το κήρυγμά του εις την τάξιν ανθρωπίνου δόγματος", παραδίδοντας αυτό απογυμνωμένο από την πανοπλία της θείας αποκαλύψεως, στις διάφορες -σοβαρές ή/και χυδαίες- προσβολές των εχθρών και των αμφισβητιών αυτού.

Για το λόγο αυτόν, ώρμησε σε τούτον τον αγώνα με πολλή πεποίθηση, και βγήκε θριαμβευτικά νικητής. Αφιέρωσε ολόκληρη την ζωή του και όλες του τις πνευματικές και σωματικές δυνάμεις στην υπεράσπιση του ενσαρκωθέντος Λόγου με τέτοιο ατρόμητο θάρρος, ώστε δικαίως ονομάστηκε κατόπιν «Μέγας, στύλος και υποστηρικτής της του Χριστού Εκκλησίας».

Ο Μέγας Κωνσταντίνος

Στα χρόνια αυτά τα σκήπτρα του αχανούς Ρωμαικού Κράτους κρατάει ο (Μέγας και Ισαπόστολος) Κωνσταντίνος. Αυτός δυσανασχετούσε για το σχίσμα που απειλούσε την Εκκλησία, και απέστειλε στην Αλεξάνδρεια πρώτα-πρώτα επιστολή προς τον Επίσκοπον Αλέξανδρον, αλλά και προς τον Άρειο, παραινώντας τους να σταματήσουν να ερίζουν, να συμφιλιωθούν και να αποκαταστήσουν  την ειρήνη της Εκκλησίας.

Μάταιος κόπος. Διότι ο κομιστής της επιστολής, ο Επίσκοπος Κορδούβης, σαν έφτασε στην Αλεξάνδρεια, συμφώνησε με τον  Επίσκοπο Αλέξανδρο και κατεδίκασε τον Άρειο. Ο δε Άρειος, από την άλλη μεριά,  έγραψε πρός τον Κωνσταντίνο, μια επιστολή κάπως αυθάδη, παραπονούμενος για το ότι τιμωρήθηκε και του επεβλήθη  αργία.

Ο Κωνσταντίνος ως προς την ουσία του ζητήματος δεν είχε ιδίαν γνώμη και πεποίθηση, και κατ' αρχάς έδειξε κάποια αδιαφορία, επηρεασμένος ίσως και από τον Ευσέβιο (που ήταν καλός του φίλος και συμπαθούσε τον Άρειο) και γι' αυτό μάλλον δεν διέβλεψε πόσο επικίνδυνη ήταν η δοξασία του Αρείου.

Όμως, σαν επέστρεψε ο Επίσκοπος Κορδούβης άπρακτος, κι ο Κωνσταντίνος έμαθε για τις ταραχές που γίνονταν στην Αλεξάνδρεια, "καθ' ας οι όχλoι ουδέ τας εικόνας αυτού εσεβάσθησαν" τότε κατάλαβε ότι κάτι σοβαρότερο γινότανε, κι έστειλε στον Άρειο Επιστολή, καλώντας τον να 'ρθεί στη Βασιλεύουσα και να εξηγήσει ο ίδιος (ο Άρειος) στον Βασιλέα, τί ακριβώς συμβαίνει και ποιό είναι το δόγμα που αυτός πιστεύει.


Ο Άρειος παρουσιάστηκε λοιπόν μπροστά στο Βασιλιά, αλλά στη συζητήση αυτή, τόσο τον μπέρδεψε τον Κωνσταντίνο, " περί τας τοιαύτας λεπτολογίας ανεπιτήδειον (όντα)", ώστε τον έκανε να αμφιβάλει. Και πάντως, η διχόνοια και η ταραχή των πνευμάτων εξακολουθούσε, κι ούτε  φαινόταν τρόπος θεραπείας, έως ότου ο Βασιλιάς, "επενόησε το πρακτέον κατά την προκειμένην δυσχέρειαν και συνεκάλεσεν εν Νικαία της Βιθυνίας τους πανταχού Ιεράρχας της Χριστιανωσύνης εις Οικουμενικήν Σύνοδον, όπως εξετάσασα την του Αρείου διδασκαλίαν, λύση οριστικώς την μεγάλην ταύτην διαφοράν και αποδώση τη Εκκλησία την ποθουμένην ειρήνην".


[Παρατέθηκαν αποσπάσματα, από το βιβλίο του Αγίου Νεκταρίου «Αι οικουμενικαί σύνοδοι της του Χριστού Εκκλησίας, που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1892), αυτούσια, για λόγους προσοχής στο δογματικό μέρος ή διασκευασμένα στην καθομιλουμένη, για ευκολία και αμεσότητα].

Ο αρχαίος και ο νέος ελληνικός κόσμος, σήμερα [Αναδημοσίευση από παλαιότερη ανάρτηση]

 



Ο κόσμος μας. Κάποτε και τώρα.

Είναι αδιαμφισβήτητο το «μεγαλείο» του αρχαίου ελληνικού κόσμου, του πνεύματος και της ζωής που σάρκωσε. Γιατί τα είχε όλα, όσα μπορούσε η εποχή να δώσει. Ο λόγος απέκτησε τη δύναμη και τη σαφήνεια, που μόνο το φως μπορεί να δώσει στα πράγματα και μόνο η λαμπρότητα του ήλιου μπορεί να αναδείξει. Κι ο λόγος των αρχαίων έγινε δύναμη και φώς, έγινε συμπέρασμα και «κανόνας» ζωής. Μέτρο, ανάμεσα στον άνθρωπο και στον Θεό.

Αλλά δεν έφτασε να γίνει και πράξη ζωής του ανθρώπου. Το αρχαίο Ελληνικό πνεύμα, όσο και αν υπερτερεί των συγχρόνων του πολιτισμών, έφτασε ώστε η μέν φιλοσοφία του να εκπέσει σε σοφιστεία και λογο-παικτική, η δε πολιτεία (το πολιτεύεσθαι) να προκαλεί άγος και να συνιστά διαστροφή του πολιτεύματος, ενώ η δημαγωγία των πολιτικών της κάθε εποχής συχνά οδηγεί τις κοινωνικές ομάδες σε αλληλοσπαραγμούς, σε πολέμους και προδοσίες.

Η αρχαία Ελληνική Γραμματεία τελικά εξέπεσε σε «ρητορική» χωρίς αντικείμενο διδασκαλίας. Για τί πράγμα, εξ άλλου, θα μπορούσε να μιλήσει το ελληνικό πνεύμα την εποχή της ρωμαϊκής ακμής;

Αλλά δεν γίνεται πια να καταργηθούν τα πνευματικά ύψη που είχαν προσεγγιστεί. Τα πνευματικά ύψη, που θαρρείς ο Θεός οδήγησε εκεί τον άνθρωπο. Γιατί η μνήμη του ανθρώπου, σαν τα γνώρισε και σαν έζησε έστω και για λίγο μ' αυτά, ή σαν τ' άκουσε - παραμύθια, που μαγεύτηκε απ' αυτά-, νοσταλγικά πια τ' αναζητά και πεθυμά ένα καινούργιο συναπάντημα μαζί τους. Για να γλυκάνει της ψυχής την ξεραΐλα, τη σκλαβιά, την «πείνα» για το ωραίο και το υψηλό ή για να νοιώσει μέρος αυτών, κληρονόμος, δωρεο-δόχος, ή συνεχιστής της παλιάς και δημιουργός μιας νέας εφάμιλλης παράδοσης.

Ο μαθητής του Αριστοτέλη, ο Μ. Αλέξανδρος και η φιλοδοξία του να βγεί από τα ελληνικά σύνορα (βασιλιάς κι «ελευθερωτής» του κόσμου από την περσική επιθετικότητα και δεσποτεία, καλλιεργητής του ελληνικού πνεύματος και σ' άλλους τόπους, αφού διατηρεί τους τοπικούς άρχοντες -όπου μπορεί-, κλπ), αποτελεί τη θρυαλλίδα για την επόμενη φάση της δημιουργίας του Ελληνικού πνεύματος.

Και το ενδημών στον ελλαδικό χώρο πνεύμα, μετώκησε και μεγαλούργησε, στις τέχνες και στα γράμματα, στη Μικρά Ασία. Τον τόπο, όπου ο Αλέξανδρος μετέφερε τον ελληνισμό. Το πνεύμα και την ενέργειά του. Κι έκανε τον τόπο, κήπο, με θέατρα, και στίβους, και μ' εκπάγλου κάλλους ναούς και μνημεία (βλ. εδώ: Ελληνικούς Τόπους).

Όλη η Μικρά Ασία, έχει στα σπλάχνα της θαμμένα κι άθαφτα, ερείπια και ενεργά κτίσματα, μνημεία, ναούς παλαιούς και νέους, πόλεις ολόκληρες κτισμένες σε αλλεπάλληλα επίπεδα, για το φόβο των πειρατών, των εισβολέων και των εχθρών. Τόποι που γίναν Όμορφοι Ελληνικοί, με το Ελληνικό Πνεύμα-όχημα του κάλλους. Αλλά το κάθε όχημα προορίζεται για μια πορεία.

Και καθώς η Ελληνική γλώσσα διαδόθηκε στο μεγαλύτερο μέρος του κόσμου που θα μπορούσε άνθρωπος της εποχής να φανταστεί, και καθώς έγινε πια καλά γνωστή κι επικράτησε, ήρθε η ώρα η Ελληνική Γλώσσα να γίνει το όχημα ενός νέου κόσμου.

Εκείνη η (αρχαία ελληνική) φιλοσοφία και η γραμματεία χρειαζόταν ένα «ποτάμι, για να πέσει μέσα σ' αυτό, και να την οδηγήσει σε νέα παραγωγή και δημιουργία». Αυτό έγινε, με την εμφάνιση του Χριστού και της διδασκαλίας του, αλλά πολλοί είναι -ακόμη και σήμερα- που δεν το «είδαν». Στον Ευαγγελιστή Ιωάννη (κεφ. 12 § 20-23) διαβάζουμε: «Ήσαν δε τινες Έλληνες εκ των αναβαινόντων ίνα προσκυνήσωσιν εν τη εορτή. Ούτοι ούν προσήλθον Φιλίππω τω από Βηθσαϊδά της Γαλιλλαίας και ηρώτων αυτόν λέγοντες: κύριε θέλομεν τον Ιησούν ιδείν. Έρχεται Φίλιππος και λέγει τω Ανδρέα και πάλιν Ανδρέας και Φίλιππος λέγουσι τω Ιησού, ο δε Ιησούς απεκρίνατο αυτοίς λέγων: “ Ελήλυθεν η ώρα ίνα δοξασθή ο υιός του Ανθρώπου”».

Για την ακρίβεια, ο πολιτισμένος κόσμος έζησε μέ αυτή τη γνώση και την πληροφορία πολλές εκατοντάδες χρόνια, πριν από την άλωση της Πόλης και μετά, αλλά καθώς οι νέοι «πολιτισμοί που ανέτειλαν» με τις εξερευνήσεις, τις ποντοπορίες τους για νέα εδάφη και τη φιλοδοξία να διαδεχθούν την χιλιόχρονη πεθαμένη χριστιανική αυτοκρατορία, ο διαφωτισμός και ο μαρξισμός, έθαβαν κυριολεκτικά τους προηγούμενους! Κι από τους αρχαιοέλληνες βρεθήκαμε στο διαφωτισμό, χωρίς την ανατολική ρωμαϊκή αυτοκρατορία (που ιδιοτελώς τη βαφτίσανε «βυζάντιο», και μάλιστα εκατό χρόνια μετά την κατάλυσή της), χωρίς πατέρες της ερήμου, και κυρίως χωρίς ιερά εξέταση! Ναί, αυτό οι δυτικοί χριστιανοί ήθελαν οπωσδήποτε, να ξεχαστεί! να ξεχαστεί εντελώς η ιερά εξέταση και οι ληστρικές σταυροφορίες, οι αγριότητες και τα φονικά της γαλλικής επανάστασης η οποία ετοίμασε τον διαφωτισμό!

Σ' εμάς είναι καλά γνωστό πως η διδασκαλία του Χριστού συμπληρώνει και ταιριάζει με τα ελληνικά ιδεώδη (*). Όμως τούτη την αλήθεια την αποσιώπησαν όχι μονάχα ξένοι κι εχθρικά διακείμενοι προς το ελληνικό πνεύμα, αλλά κι έξοχοι αρχαιολάτρες, ελληνιστές. Και οι προγόνοπληκτοι Έλληνες. Μα έτσι άφησαν χωρίς προοπτική, χωρίς θέατρο, χωρίς στίβο το ελληνικό πνεύμα. Να είναι μια δάδα που καίει, μα δεν φωτίζει, ούτε θερμαίνει. Να είναι ένας σπόρος πεταμένος ανάμεσα σε πέτρες, χωρίς τη δυνατότητα να καρπίσει. Να είναι γνώση και πληροφορία, χωρίς χρήση και αντικείμενο.

Η γονιμοποίηση του αρχαίου Ελληνικού Πνεύματος από τη Χριστιανική Διδασκαλία -είναι γεγονός, πως- οδήγησε σε ουράνια ύψη σύλληψης και δημιουργίας (θεολογία πεζογραφία, σχόλια, θεολογική ποίηση και φιλοσοφία, ζωγραφική και διακοσμητική τέχνης).

Η έρημος γέμισε από αναζητώντες την συνάντηση με το Θείο, κι οι ερημίτες αυτοί έγραψαν θεολογικά έπη, άγνωστα σε πολλούς σήμερα, που γι' αυτό ακριβώς-επειδή δεν τα γνωρίζουν- θεωρούν την πίστη στη διδασκαλία του Χριστού κάτι ρηχό και αφελές.

Πολλοί από τους πατέρες αυτούς σπουδάσανε φιλοσοφία στην Αθήνα, όπως ο Μέγας Βασίλειος και ο Γρηγόριος ο Θεολόγος ο Ναζιανζηνός, που μαζί με τον Ιωάννη το Χρυσόστομο είναι οι γνωστοί μας Τρεις Ιεράρχες. Οι τρεις τους έχουν έργο εφάμιλο των μεγάλων τραγικών μας, αλλά με αντικείμενο τη συνάντηση του ανθρώπου με την αγάπη του Χριστού. Τη Θέωση του ανθρώπου και τη γνωριμία του με την παρουσία του Θεού κάθε στιγμή στην ζωή του.

Τόσο ζωντανή ήταν η επίδραση της Ελληνικής Γραμματείας στην παιδεία και την ζωή των πατέρων αυτών, που φαίνεται από το έργο ζωής τους, αλλά και απο το σύγγραμμα του Μεγάλου Βασιλείου με τίτλο: «Προς τους νέους, όπως αν εξ ελληνικών ωφελοίντο λόγων» («Προς τους νέους, πώς να ωφεληθούν από την ελληνική γραμματεία). Γιατί η δημιουργία και η αγάπη τίποτε δεν αφήνει να πάει χαμένο. Όλοι και όλα είναι μέρος της δημιουργίας του κόσμου, και προωρίζονται για το καλό όλων.

Ας μην αναφερθούμε ειδικά στους άλλους πατέρες που δίδαξαν και έγραψαν, όπως π.χ. ο Ιωάννης ο Σιναΐτης, ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός και τόσοι άλλοι, που έγραψαν και γράφουν, διαρκώς έκτοτε και αδιαλείπτως.

Είναι πια διαπιστωμένο γεγονός πως οι πολιτισμικοί αναβαθμοί χαρακτηρίζονται από αναστατώσεις, φανατισμούς, επιθετικότητα, ακόμη κι εγκληματικότητα. Δεν πρέπει να μας παραξενεύουν οι εκδηλώσεις αυτές. Ας θυμηθούμε, τα εγκλήματα της εξουσίας και τις συνωμοσιες των ρωμαίων, με τους διωγμούς των χριστιανών και τις μονομαχίες στο κολοσσαίο. Την μαύρη σελίδα που έγραψε με την ιερά εξέταση η δυτική Εκκλησία, και τα φονικά της Γαλλικής επανάστασης, η οποία γέννησε τον Διαφωτισμό, κλπ. Σε μια τέτοια εποχή ζούμε σήμερα. Ο κόσμος, όπως τον ξέραμε, αλλάζει. Τέλειωσε η ζωή των ανθρώπων με πνεύμα, καλλιέργεια, θέληση, πίστη, κρίση, επιλογή, και απόρριψη. Από εδώ και στο εξής τα πάντα τείνουν να γίνουν ένα σύστημα, με πολλά γρανάζια, όλους εμάς. Η πολιτική, η οικονομική, η εθνική και η πολιτιστική μας ταυτότητα και ιδιοπροσωπία, όλα πια συγ-χέονται σε ένα μεγάλο χωνευτήρι. Για την ελαχιστοποίηση του κόστους, τη μεγιστοποίηση του κέρδους και τις μικρότερες δυνατές διαταραχές στα πλάνα κυριαρχίας. Όχι πρωτοβουλία, όχι δυνατότητα, όχι ελευθερία. Δικαιώματα ναί, ελευθερίες ναί, δυνατοτητες ναί. Όσο περισσότερα τόσο μεγαλύτερη η αίσθηση ανεξαρτησίας και τόσο πιο πιθανή η μη εφικτή άσκηση αυτών.

Είναι καλά ενημερωμένος, όποιος γνωρίζει ότι: θυμό έχουν εκείνοι που θέλουν, κι όχι εκείνοι που έχουν. Θυμώνει ο ειδωλολατρικός κόσμος που κηρύσσεται η αγάπη του Θεού. Θυμώνει ο άρχοντας που δεν προσκυνιέται πια σαν Θεός. Θυμώνει ο χριστιανός που τον περιφρονούν, τον συκοφαντούν και τον καταδιώκουν και φανατισμένα αντεπιτίθεται. Θυμώνει ο δουλοπάροικος που δεσπόζει στη ζωή του και στο σπίτι του ο φεουδάρχης. Θυμώνει ο προλετάριος που τον εκμεταλλεύεται το κεφάλαιο. Θυμώνει ο Χίτλερ που υπάρχει κάποιος και χαλάει την εικόνα που ο ίδιος έχει για τον εαυτό του και τη ράτσα του, και γι' αυτό τον εξαφανίζει στους θαλάμους αερίων και τον καίει στα κρεματόρια. Θυμώνει ο βουλευτής που έχασε την έδρα του, γιατί έχασε τα προνόμιά του. Αγωνίζεται θυμωμένα και με πείσμα η αντιπολίτευση για να γίνει εξουσία, και μόλις γίνει, ημερεύει. Κάνει τα ίδια, οπως οι προηγούμενοι.

Και σήμερα πια, που η ψυχολογία έχει προχωρησει πολύ στις διαπιστώσεις της, οι ισχυροί, που θέλουν κι άλλα, θέλουν να μας πείσουν πως αυτοί ορίζουν. Και επειδή είναι καλά ενημερωμένοι, γι' αυτό ακριβώς δεν είναι -δεν φαίνονται- πια θυμωμένοι. Είναι ήρεμοι! Είδατε πόσο γαλήνιοι κι αδιάφοροι μας επιτάσσουν να υποταχτούμε στην αιχμαλωσία;

Για το λόγο αυτόν, δηλαδή για την εικόνα του βέβαιου και ασφαλούς, του ακλόνητου και κυρίαρχου, συγκεντρώνονται κάθε τόσο στις λέσχες και συμφωνούν. Μετά βγαίνουν όλοι μαζί, σύμφωνοι, με προγράμματα και σχέδια εν κρυπτώ αποφασισμένα. Κι ο πολίτης, ο μικρός λαός, ο φτωχός και χρεωμένος λαός, δεν μπορεί να αντισταθεί.

Μα αυτή η ηρεμία που καθρεφτίζεται στα πρόσωπα των αρχόντων του κόσμου δεν είναι εκείνη που σε γαληνεύει και δεν μπορείς να αφήνεσαι στο λόγο τους και στο νόημά του. Είναι το ένδυμα του σώματος αυτή η μάσκα, κι όχι η «στολή της ψυχής» τους. Και γι' αυτό δεν μπορούν μ' αυτή τη μάσκα του εγωϊσμού και της δια-φθοράς, να ειρηνέψουν τον κόσμο και να γιατρέψουν το άλγος του.  Γιατί η ειρήνη τους δεν είναι για τους ανθρώπους, αλλά για τον εαυτό τους, για τα συμφέροντα και για τις συμμαχίες τους (**).

Και γιατί, ακόμη κι αν οι άρχοντες του κόσμου τούτου ακούσανε κάποτε το λόγο της αγάπης, ο λόγος ετούτος έμεινε γι'αυτούς μια πληροφορία, μια αναφομοίωτη -και γι' αυτό στείρα- επιρροή. Το ίδιο συμβαίνει και με το Ελληνικό πνεύμα, το οποίο πλείστοι όσοι μνημονεύουν ακόμη, αλλά ελάχιστοι υιοθετούν ως πράξη τους τα προστάγματα και τη σοφία του.

Αν η ψυχή δεν ψέλισσε ποτέ της τα πανανθρώπινα αιτήματα κι ερωτήματα που διατυπώθηκαν και διακηρύχτηκαν με τον Ελληνικό τον λόγο, πώς θα μπορέσει να κατανοήσει και να βιώσει την αγάπη του Χριστού για την ολότητα του κόσμου; Αν ποτέ του ο άνθρωπος δεν βγήκε από το εγωτικό σαρκίο του και δεν ενηλικώθηκε πνευματικά, πως θα καταλάβει ότι ο κόσμος μας, υπάρχει για όλους; πώς να νοιώσει εκείνο το «Ουκ ένι Ιουδαίος ουδέ Έλλην, ουκ ένι δούλος ουδέ ελεύθερος, ουκ ένι άρσεν και θήλυ· πάντες γαρ υμείς είς εστέ εν Χριστώ Ιησού» (Επιστολή Παύλου, προς Γαλάτας κεφ. 3 εδ. 28). (***)

Αν τα μεγάλα μαθήματα ζωής και πολιτισμού δεν αλλάξουν τον άνθρωπο, τότε δεν υπάρχει γνωριμία μαζί τους, ακόμη κι αν ψελλίζει με τα χείλη σπαράγματα από την ουσία τους. Είναι σαν κουβαλάει στην τσέπη του ένα πολύτιμο δαχτυλίδι που δεν το φορεί, γιατί δεν είναι στα μέτρα του.

Ο Χριστός κάθε μέρα «ξανασταυρώνεται», γιατί ματώνει η αγάπη που κήρυξε για όλους τους ανθρώπους. Κι αυτό είναι κακό για τους ανθρώπους. Αλλά αυτή 'ναι ακριβώς και η δική μας ευκαιρία, για να επιλέξουμε.

Τί να επιλέξουμε; Ό,τι μας ενώνει, δηλ. το καλό και τη ζωή ασφαλώς. Γιατί το κακό είναι η απουσία του καλού, είναι θάνατος. Και μας χωρίζει. Κι επί τέλους, για να δώσουμε στο ελληνικό πνεύμα από το οποίο εμφορούμεθα, την προοπτική του! Γιατί αν το κάλλος του λόγου δεν σαρκωθεί σε κάλλος ψυχής, σε αρετή, ο λόγος παραμένει κενός.

Σημειώσεις

(*) βλ. ενδεικτικά:
Ιησούς: “ Ο υψών εαυτόν ταπεινωθήσεται και ο ταπεινών εαυτόν υψωθήσεται.”
Χείλων ο Λακεδαιμόνιος (600 π.Χ.): “Τα μεν υψηλά ταπεινούν (ο Θεός), τα δε ταπεινά υψούν.”
Ιησούς: “ Αγαπάτε τους εχθρούς υμών” Ματθ.κεφ.5 §44
Κλεόβουλος ο Ρόδιος (500 π.Χ.): “ Τον δε εχθρόν φίλον ποιείν.”
Ιησούς: “ Ευεργετείτε εκείνους που σας μισούν” Ματθ.κεφ.5 §44.
Κλεόβουλος ο Ρόδιος (500 π.Χ.): “ Τον δε εχθρόν ευεργετείν”.
Ιησούς: “ Ουκ επιορκήσεις” Ματθ.κεφ.5 §33.
Πυθαγόρας: (580 π. Χ.) “Σέβου όρκον.”
Ιησούς: “ Μακάριοι οι πεινώντες και διψώντες την δικαιοσύνην.”
Πλάτων (427 π.Χ.): “Η δικαιοσύνη είναι το μεγαλύτερον αγαθόν για την ίδια την ψυχήν.”
Και ο χρυσός κανών
Ιησούς: “Όλα όσα θέλετε να σας κάνουν οι άνθρωποι, κάνετε και σείς τα ίδια σ΄ αυτούς.”Ματθ.κεφ.7 §12
Ισοκράτης (430 π.Χ.): “Μην κάνετε στους άλλους εκείνα για τα οποία εσείς θυμώνετε όταν τα κάνουν οι άλλοι σε σας.” (πηγή)

(**)
"Ειρήνην αφίημι υμίν, ειρήνην την εμήν δίδωμι υμίν· ου καθώς ο κόσμος δίδωσιν, εγώ δίδωμι υμίν..." (από το Κατά Ιωάννην Ευαγγέιο, κεφ. 14 εδ. 27), [Φεύγω και σας αφήνω ειρηνεμένους. Σας δίνω τη δική μου την ειρηνη. Δεν σας δίνω την ειρήνη που δίνει ο κόσμος...].

(***)
Στα «Γεροντικά» βρίσκεται γραμμένη, ανάμεσα σε πολλές, κι ετούτη η μικρή ιστορία: Πως κάποτε βρισκόταν σε μια μεγάλη πόλη ο Επίσκοπος της περιφέρειας, μεγάλων χαρισμάτων άνθρωπος. Όλοι αποφάσισαν να πάνε στο ναό για να δούν και τον Επίσκοπο. Ως και η εταίρα της περιοχής, στολίστηκε να πάει. Μεγάλη κατακραυγή όμως σηκώθηκε εναντίον της, «πώς τάχα τόλμησε αυτή, μια αμαρτωλή, να βεβηλώσει το ναό και να ασεβήσει με την παρουσία της προς τον Επίσκοπο». Σαν τό 'μαθε ο Επίσκοπος, είχε άλλη άποψη. Τους κάλεσε όλους, να την προϋπαντήσουν, και σαν αυτή έφτασε καταστόλιστη με την άμαξά της, ο άγιος γέροντας απευθύνθηκε προς τον λαό, λεγοντάς τους: «Αγαπημένοι μου αδελφοί, βλέπετε πόσο στολίστηκε η γυναίκα αυτή για να προσελκύσει την προσοχή μας στο διάβα της. Ελάτε λοιπόν, κι όλοι εμείς ας στολίσουμε την ψυχή μας, με αρετές, ώστε να την προσέξει και να την βραβεύσει ο Χριστός».


 * * * * * * * * * * * * 
Τούτο το σημείωμα το προκάλεσε ο Κ. Παπαχρήστου. Και γι' απάντηση, έγραψα τούτο «το παραμύθι», χωρίς επιστημονικές αξιώσεις, μα με την αγάπη που έχει κανείς για τις ρίζες του, για τους βλαστούς  του δένδρου, απ' το οποίο κρατάει, και για τους καρπούς που (με την συμβολή του) θα παραχθούν, άσχετα από το αν θα τους γευτεί ο ίδιος. Πιστεύοντας απλώς στο ατομικό χρέος.
 
Τούτο το σημείωμα αναδημοσιεύεται μετά την επίσκεψη του Τούρκου Προέδρου, και την υπογραφή της περίφημης διακήρηξης, λές κι είναι ποτέ δυνατόν να φιλιώσει η αλεπού με την κότα. 

Δευτέρα 11 Δεκεμβρίου 2023

Μια ευχή. Για τις μέρες που έρχονται...[Αναδημοσίευση από παλαιότερη, αλλά επίκαιρη, ανάρτηση]

 


 

Τις Χριστουγεννιάτικες. Πόσοι δε σκεφτήκαμε μια ευχή για  τους φίλους και τους αγαπημένους μας. Πόσοι δεν προβληματιστήκαμε για το περιεχόμενο της ευχής μας, και για τα πρόσωπα που θα την παραλάβουν!

Ο καθένας χρειάζεται και μια ευχή για την περίπτωσή του. Και δεν μπορεί να είναι ίδιες όλες οι ευχές, αφού είναι διαφορετικοί οι αποδέκτες.

Οι φίλοι μας, που έχουμε μοιραστεί μαζί τους  τόσα ερωτήματα, τόσα προβλήματα, τόσα όνειρα,  αν και είμαστε άνθρωποι με τόσο διαφορετικούς χαρακτήρες!

Οι αγαπημένοι μας συγγενείς, που μαζί τους ζήσαμε τόσα ωραία και τόσα δύσκολα, τόσα διδακτικά, τόσες περιστάσεις αλληλεγγύης, αγάπης, αρρώστειας και συμπαράστασης! Χαράς και ευτυχίας!

Οι συνάδελφοι, οι γνωστοί, οι γείτονες, οι συνεργάτες.

Ό,τι κι αν είναι οι αποδέκτες της Χριστουγεννιάτικης ευχής μας, ενδεείς, ή βολεμένοι,  απλοί, ανοιχτοί  κι ευχάριστοι ή εγωϊστές, αυταρχικοί, αχάριστοι  και απλησίαστοι, τσιγκούνηδες ή γαλαντόμοι,  πάντα μουτρωμένοι ή χαρίεντες και προσηνείς,  ευγενικοί και φιλόφρονες, ή  βασανισμένοι και μόνοι, όλοι την περιμένουν και την θέλουν την ευχή μας. Είναι ένα στοιχείο για το ψυχικό μας δέσιμο μαζί τους. Στοιχείο επιβεβαίωσης της προσωπικής μας σχέσης.

Ας είμαστε λοιπόν, ανοιχτοί σε μια ευχή αγάπης για τον άνθρωπο. Για τον κάθε άνθρωπο, να γίνει όπως αγαπάει, και να του ευχηθούμε ό,τι θέλει να είναι είναι για καλό του. Να του ευχηθούμε να χαρεί την ελευθερία του με ό,τι εκείνος  επιθυμεί.Κι αν δεν το ξέρουμε εμείς, εκείνος το ξέρει.

Αν ό,τι ζητάμε για την ευτυχία μας, δεν έχει μέσα τους άλλους, να ξέρουμε ότι αυτό που θα μας φέρει η πλήρωση της εσωστρεφούς επιθυμίας μας, θα είναι μια ευτυχία μοναχική, λίγη, πρόσκαιρη, ατελής και φευγαλέα. Μετά κάτι άλλο θα θέλουμε για να ξανα-είμαστε ευτυχισμένοι.

Η αληθινή ευτυχία, πιστεύω ότι βρίσκεται στη χαρά και στην ευδαιμονία της αγάπης για όσα ήδη έχουμε, και της ευχαριστίας για όσα ήδη μπορούμε. Και για τούτο (για ό,τι έχουμε και για ό,τι μπορούμε) πρέπει να είμαστε ευγνώμονες.

Η συναίσθηση της  ευγνωμοσύνη είναι μια βαθειά ανθρώπινη στάση, γιατί έτσι αναγνωρίζεται πως εκείνος που  αισθάνεται ευγνώμων, είχε την καλή ευκαιρία να ζεί σε συνθήκες, και, κυρίως, με ανθρώπους, που τον κάνουν να αισθάνεται αγαπημένος και πλήρης. Σε αυτή την ψυχική κατάσταση ο άνθρωπος θέλει να ανταποδώσει στους δικούς του  μια ευχαριστία, για τη χαρά να μοιράζεται την ανθρώπινη αγκαλιά κι αγάπη. Για την συμπόρευση.


Τούτες τις μέρες λοιπόν, θυμάμαι ξανά και ξανά, την πολύ όμορφη ευχή, προσευχή και ανταπόδοση, που ο Υμνωδός της Εκκλησίας μας έγραψε για το Χριστό, που τόσο ταπεινά ήρθε στον κόσμο, για να μας αγκαλιάσει όλους, και  η οποία (προσευχή) αναμέλπεται στις προ των Χριστουγέννων ημέρες. Την θυμάμαι και την μεταφέρω για να τιμήσουμε κι εμείς την δωρεά που ελάβαμε με την ενανθρώπηση του Θεού.

Να η Προσευχή:

«Τί σοι προσενέγκωμεν, Χριστέ,
ότι ώφθης επί της γης ως άνθρωπος δι’ημάς;
Εκαστον γαρ των υπό σου γενομένων κτισμάτων,
την ευχαριστίαν σοι προσάγει:
οι Αγγελοι τον ύμνον, 
οι Ουρανοί τον αστέρα, 
οι Μάγοι τα δώρα, 
οι Ποιμένες το θαύμα, 
η γή το σπήλαιον, 
η έρημος την φάτνην, 
ημείς δε Μητέρα  Παρθένον. 
Ο προ αιώνων Θεός, ελέησον ημάς.»

Κι εγώ την ένιωσα, ελεύθερα και παιδικά, έτσι: 

«Τί να προσφέρουμε, Χριστέ, σε Σένα, 
Που φανερώθηκες στη γή, σαν άνθρωπος για μάς;
Καθένα από τα κτίσματά σου
Τη δική του Ευχαριστία προσκομίζει στη χάρη Σου:
οι Αγγελοι τον ύμνο, 
ο Ουρανός τ’ολόλαμπρο αστέρι, 
οι Μάγοι τα πολύτιμα δώρα τους, 
οι Ποιμένες το θαύμα της ταπείνωσής Σου, 
η γή τη φτωχική σπηλιά, 
η έρημος τη φάτνη, 
Κι εμείς  την Πάναγνη  Μητέρα
Εσύ, ο άναρχος Θεός, σπλαχνίσου μας!»

Η ευγνωμοσύνη είναι έκφραση του ενάρετου ανθρώπου για κάθε δωρεά που απολαμβάνει. Υλική ή  ηθική. Λόγου ή έργου.  Από τον καθένα. Αρχής γενομένης από τους δικούς του ανθρώπους. Γιατί, αν στους ξένους χρωστάμε μια ευχαριστία, έστω και τυπική, στους δικούς μας χρωστάμετην ύπαρξή μας, τη συντροφιά, την αγάπη και τη συμπαράστασή τους. Όχι γιατί οι δικοί μας άνθρωποι καταγράφουν ό,τι μας δίνουν, και περιμένουν ανταπόδοση. Αλλά γιατί η λήψη, μας καθιστά υποχρέους. Τουλάχιστον ευγνωμοσύνης.

Η ευγνωμοσύνη, είναι το κατώφλι της ανθρωπιάς. Και η ανταπόδοση είναι το πρώτο βήμα στην πνευματικότητα και τον εξανθρωπισμό μας.

Σημ. Η εικόνα της Γέννησης είναι βυζαντινή  (1428) αγιογραφία από την «Παντάνασσα» του Μυστρά, στην Λακεδαίμονα, την πατρίδα μου.

Σάββατο 9 Δεκεμβρίου 2023

Διαβάζοντας λογοτεχνικά κείμενα

Κάθε φορά που αφοσιώνομαι για να διαβάσω  ένα "λογοτέχνημα" που μου σύστησαν, κατ' αρχήν είμαι επιφυλακτική και προχωρώ ανιχνεύοντας τον λόγο για το οποίο θα φτάσω μέχρι το τέλος του. 

Και τούτο, γιατί σε κάθε βιβλίο που διαβάζω, προσπαθώ να αποκομίσω για τον εαυτό μου και για την ζωή μου, όση μπορώ από την πείρα, την τέχνη την τόλμη,  την αναζήτηση, αλλά και την γνώση του συγγραφέα που κοπίασε ώστε να αποθέσει, τελικά, την σοφία του, στο πόνημά του. Με τον τρόπο αυτόν αποθησαυρίζω  για την πνευματική και προσωπική μου βελτίωση, τον κόπο και την εμπειρία του συγγραφέα, και διδάσκομαι παιδαγωγούμενη από τις δικές του προσπάθειες και δοκιμασίες. 

Ανεκτίμητης σημασίας, είναι οι σκέψεις και οι κρίσεις, οι θέσεις και οι δισταγμοί του συγγραφέα, πριν από κάθε δράση και απόφαση των προσώπων του έργου. Γιατί αυτός ο προβληματισμός είναι που δίνει τον τόνο στην πνευματική, την ηθική, την λογική, την  γνωστική και την συνολικά τεκμηριωμένη εισφορά του συγγραφέα  μέσα από το έργο του.

Κάποτε, διαβάζοντας αρκετές σελίδες, συνέβη να αναρωτηθώ αν υπάρχει λόγος να προχωρήσω, επειδή έτυχε να μην βλέπω σχετικά σημάδια. Ωστόσο, απεφάσισα να συνεχίσω, για να διαπιστώσω αν υπάρχει ένας τουλάχιστον λόγος! Και τον βρήκα, λίγο πριν από την σελίδα 300! Κι αυτός ο λόγος ήταν το μόνο ενδιαφέρον σημείο ενός ολόκληρου βιβλίου! Ένα μόνο σημείο, και μάλιστα πολύ απλό και αυτονόητο! Πόσος χαμένος χρόνος ανάγνωσης!

[Αν σε ένα βιβλίο αναπτύσσονται κατά παράταξιν καθημερινότητες και ασημαντότητες, αυτό δεν προσφέρει σε κανέναν τίποτε και η αξία του "λογοτεχνήματος" είναι μάλλον αρνητική. Αν δεν υπάρχει το χάρισμα στην πλοκή, ας υπάρχει τουλάχιστον η ομορφιά του λόγου! Ο λόγος είναι όχημα σκέψης, συναισθημάτων, έχει την αισθητική και την αυτονομία του!]

Υπάρχουν βιβλία, που ακόμη και μόνος ο τίτλος αρκεί για να  σε αιχμαλωτίσει. Μου συνέβη, μερικές φορές. Τελευταία φορά ήταν με το βιβλίο "Ίδιοι Καιροί" της Μαρίας Περάκη-Ρούγγα! Με συνεπήρε, γιατί ένοιωσα πως αναφέρεται σε ερωτήματα και διλήμματα, παθήματα ή δοκιμασίες που καθένας μας θα μπορούσε να συναντήσει στη ζωή του. Και πράγματι. Αλλά, η συγγραφέας βαίνει πέραν των αρχικών μου προσδοκιών και εντυπώσεων. Όχι μόνο καθένας μας, αλλά κάθε κοινωνία, και κάθε ιστορική περίοδος! Η ζωή ολόληρη!

Κι όλα αυτά δίνονται με το ξεκίνημα μιας προσωπικής αναζήτησης για αυτογνωσία, και στη συνέχεια ιχνηλατούνται αντίστοιχες καταστάσεις άλλων ανθρώπων, άλλης, ιστορικά, εποχής και άλλης κοινωνίας, και μάλιστα με  ιδιαίτερα σημαίνον ιστορικό στίγμα.


Κυριακή 19 Νοεμβρίου 2023

Βιβλιοδρόμιο:" Ίδιοι Καιροί" της Μαρίας Περάκη-Ρούγγα

Το βιβλίο της κ. Μαρίας Περάκη-Ρούγγα "Ίδιοι καιροί" είναι εντυπωσιακό, τόσο από πλευράς των θεμάτων που θέτει, όσο και από πλευράς του τρόπου που τα χειρίζεται η συγγραφέας.

Τα θέματα είναι κυρίως αυτογνωστικές αγωνίες και προσπάθειες, ως μια έντιμη, έλλογη, συνειδητή και ακάματη στάση ζωής. Χαρακτηριστικό ελληνοπρεπούς τρόπου και νοήματος ζωής.

Τα τιθέμενα θέματα, που αρχικώς είναι προσωπικού ενδιαφέροντος, στη συνέχεια, προβάλλονται σε συλλογικό, εθνικό αλλά και υπερεθνικό επίπεδο, και καταλαμβάνουν το σύνολο της πολιτικής και κοινωνικής ζωής. Η συγγραφέας αναγνωρίζει  ιστορικά την τεράστια συμβολή των διανοουμένων που θέλουν να ασχοληθούν και ασχολούνται με αυτά τα ζητήματα. Μελετά την δράση των προσώπων εξουσίας, με αρμοδιότητες και κοινωνική/πολιτική ευθύνη, που στέκονται αδρανείς ή φαλκιδεύουν τον αγώνα τον καλό που άλλοι δίνουν, και κυρίως εστιάζει στην δράση συγκεκριμένων διανοούμενων με τους οποίους ταυτίζεται, συμπράττει και  συμπάσχει. 

Η συγγραφέας (που μιλάει σε πρώτο πρόσωπο, ακόμη και όταν παίρνει τη θέση άλλου προσώπου, και μάλιστα άλλης εποχής), διακατέχεται από την αγωνία για την κατανόηση της ουσίας των αδιεξόδων της και εκτιμά ιδιαιτέρως την επίτευξη μιας ακοίμητα αγωνιστικής στάσης στην έρευνα των πολιτικών και κοινωνικών ζητημάτων και την θετική δράση των προσώπων με τα οποία συμπάσχει και αγωνίζεται από το ίδιο μετερίζι μ' αυτά.

Μας παραδίδει μαθήματα επιμονής και μεθοδολογίας για την προσπάθεια που κάνει προς αυτογνωσία και επίσης μαθήματα βαθιάς γνώσης στα κοινωνικά και πολιτικά ερωτήματα που ερευνά, καθώς είναι πολύ καλά ενήμερη για την λογοτεχνία και τα πρόσωπα στη Γαλλία (Emile Zola) των οποίων την λογοτεχνική και πολιτική δράση αναλύει και φαίνεται να ενστερνίζεται.

Το βιβλίο είναι πολύ καλογραμμένο, ρέει και διαβάζεται εύκολα, από αγωνία για την εξέλιξη της έρευνας και της πλοκής. 

Προσωπικά το διάβασα απνευστί! Αλλά δεν τέλειωσα μαζί του. Έχει ακόμη πολλά να μου δώσει!
Έμαθα, ωστόσο,  πολλά, σε προσωπικό επίπεδο, και ακόμα περισσότερα σε λογοτεχνικό, ιστορικό και πολιτικό. 

Η συγγραφέας, δεν έγραψε απλώς ένα μυθιστόρημα. Στοχάστηκε φιλοσοφικά, κι έκανε μια ιστορική και λογοτεχνική, πολιτική και κοινωνιολογική διαδρομή μέσα από τα κοινά ερωτήματα διαφορετικών ανθρώπων, κοινωνιών και εποχών, όπου πάντα υπάρχουν άνθρωποι με ήθος, αγωνιζόμενοι για λύσεις και απαντήσεις, που αφήνουν το στίγμα τους στην εποχή τους,  και πάντα βρίσκονται εκείνοι που δημιουργούν εμπόδια και απομακρύνουν τις λύσεις. Καμμιά φορά, μάλιστα, εξοβελίζουν τους αγωνιζόμενους για την εύρεση των λύσεων ή την τήρηση των κανόνων. Το κακό όμως δεν είναι παντοδύναμο! Δεν μπορεί να καταργήσει τα πάντα. Αρκεί μια σπίθα για να σωθεί το φώς, και το φώς θα δείχνει πάντα το καλό. Γιατί το κακό είναι η απουσία του καλού.

 

Σημείωση:Ο τίτλος μου έφερε στον νού, το διήγημα του Τσέχωφ "Ο φοιτητής".

Δευτέρα 25 Σεπτεμβρίου 2023

“ΓΥΡΙΖΕ” του ΚΩΣΤΗ ΠΑΛΑΜΑ

 


Γύριζε, μή σταθής ποτέ, ρίξε μας πέτρα μαύρη,
ο ψεύτης είδωλο είναι εδώ, το προσκυνά η πλεμπάγια,
η Αλήθεια τόπο να σταθή μια σπιθαμή δέ θάβρη.
Αλάργα. Νέκρα της ψυχής της χώρας τα μουράγια.

Η Πολιτεία λωλάθηκε, κι απόπαιδα τα κάνει
το Νου, το Λόγο, την Καρδιά, τον Ψάλτη, τον Προφήτη•
κάθε σπαθί, κάθε φτερό, κάθε χλωρό στεφάνι,
στη λάσπη. Σταύλος ο ναός, μπουντρούμι και το σπίτι.

Από θαμπούς ντερβίσηδες και στέρφους μανταρίνους
κι από τους χαλκοπράσινους η Πολιτεία πατιέται.
Χαρά στους χασομέρηδες! Χαρά στους αρλεκίνους!
Σκλάβος ξανάσκυψε ο ρωμιός και δασκαλοκρατιέται.

Δεν έχεις, Όλυμπε, θεούς, μηδέ λεβέντες η Όσσα,
ραγιάδες έχεις, μάννα γή, σκυφτούς για το χαράτσι,
κούφιοι και οκνοί καταφρονούν τη θεία τραχιά σου γλώσσα,
των Ευρωπαίων περίγελα και των αρχαίων παλιάτσοι.

Και δημοκόποι Κλέωνες και λογοκόποι Ζωίλοι,
Και Μαμμωνάδες βάρβαροι, και χαύνοι λεβαντίνοι•
Λύκοι, κοπάδια, οι πιστικοί και ψωριασμένοι οι σκύλοι
Κι οι χαροκόποι αδιάντροποι, και πόρνη η Ρωμιοσύνη!

Από την ποιητική συλλογή «Η Πολιτεία και η Μοναξιά», 1908.

Πέμπτη 14 Σεπτεμβρίου 2023

Οι αξίες και οι άξιοι

Επειδή συχνά μιλάμε για αξίες και για άξιους, και θαρούμε πως αξίζουμε κάτι ή αξίζουμε να μας φέρονται κάπως, ή πως δεν αξίζουμε κάτι κακό, ή πως δεν αξίζουμε την περιφρόνηση κάποιων, καλό είναι να ξεκαθαρίσουμε μέσα μας για τί πράγμα ακριβώς προβληματιζόμαστε και μιλάμε.

Ας ξεκινήσουμε από την βασική λέξη στον προβληματισμό μας, που είναι η Αξία!

Στη λέξη "αξία" εμπεριέχεται κάτι που αντιστοιχεί σε ένα καταβλητέο αντάλλαγμα. Δηλ. για να έχει κάτι  μια αξία πρέπει να περικλείει ένα σοβαρό και υπολογίσιμο στοιχείο!

Για παράδειγμα, έστω ένα ακριβό ρολόι (υλικό αγαθό) που αξίζει ανάλογα με την ποιότητα των υλικών από τα οποία είναι φτιαγμένο, τον μηχανισμό του, την αισθητική του, την φήμη του κατασκευαστή του κλπ παρόμοια. Και γι' αυτούς ακριβώς τους λόγους, ο αγοραστής αποφασίζει να διαθέσει το απαιτούμενο υψηλό τίμημα.

Για την διατήρηση μιας φιλίας, που είναι άυλο αγαθό, πολύτιμο και δυσεύρετο, κάποιος μπαίνει σε κόπους, προσμονές, συντρέχει και βοηθεί τον φίλο του που έχει ανάγκη, επειδή η φιλία αυτού του ανθρώπου, του είναι πολύτιμη για την ζωή του. 

Για την απόκτηση παιδείας, καλλιέργειας, αυτογνωσίας και αυτοελέγχου, που ως αξίες καθεαυτές, είναι άυλα αγαθά, πολύτιμα για την πνευματική πρόοδο και ανάπτυξη του ανθρώπου, απαιτείται να καταβάλλεται (ως τίμημα/κόστος) διαρκής επαγρύπνηση και εργασία, μελέτη αλλά και άσκηση, γιατί κάθε γνώση μπορεί να ξεχαστεί ή να ακυρωθεί από μια νεώτερη! Η ενάρετη όμως ζωή, που εδραιώθηκε με κόπους και αντιμετώπιση πειρασμών και εμποδίων, με ανάσταση μετά από πτώσεις και άλλες δυσκολίες, μας χαρίζει -μεταξύ πολλών άλλων- ψυχική γαλήνη, ειρήνη με τους συνανθρώπους μας και η συνέπεια των λόγων προς τα έργα μας, προσδίδει κύρος στον βίο και την πολιτεία μας. Δηλαδή στο πρόσωπό μας.

Ως αξία του προσώπου λοιπόν θα θεωρήσουμε το κόστος (τον κόπο και το ξόδεμα) που το πρόσωπο  αυτό έχει καταβάλει,  με όλες του τις δυνάμεις, για να δημιουργήσει όχι μόνο για τον εαυτό του, αλλά και για να προσφέρει στην κοινωνία και στους συνανθρώπους του. 

[Ανάμεσα σε ό,τι έχει κάνει συγκαταριθμούμε την μελέτη, την εργασία, την απόκτηση αρετής, την διάθεση πλούτου ή του υστερήματος, την διάθεση για ανδραγαθία και την ανδραγαθία, την προσφορά, την διδαχή, δια του λόγου και των έργων του, και άλλα παρόμοια.]

Η αξία του προσώπου συναρτάται προς ό,τι αφιερώνει τις δημιουργικές του δυνάμεις, επιδιώξεις, σκοπούς, φιλίες και συντροφίες. Εν ολίγοις, η αξία του ανθρώπου ερείδεται στην αξία των πεδίων και τομέων στους οποίους ο άνθρωπος αναλώνεται.

Και πρέπει να διαχωρίσουμε την αξία του ανθρώπου από την αξία του προσώπου. Διότι, όλοι οι άνθρωποι έχουν -ο καθένας την δική του- αξία, για την οποία τους σεβόμαστε ανεξαρτήτως του προσώπου τους. 

Όμως δεν έχουν όλα τα πρόσωπα την ίδια αξία! Βλέπετε, ο καθένας αξιολογείται με βάση τα έργα του, υπό την ευρεία του όρου έννοια. Και ασφαλώς, υπό τις συνήθεις συνθήκες,  δεν γεννάται θέμα κρίσεως και αξιολογήσεως των συνανθρώπων μας,  για την αξία ή την απαξία τους, παρά μόνο εάν τίθεται θέμα ανάληψης ευθύνης και απονομής αρμοδιοτήτων, όπου απαιτείται συγκεκριμένη υπευθυνότητα. 

Για την  αξία κάποιου προσώπου, θα χρειασθεί να λάβουμε θέση, όταν πρόκειται να τεθούμε υπό τις εντολές του, τις διδαχές του ή να συνεργασθούμε μαζί του για ένα κοινό σκοπό. Τότε πρέπει να αξιολογήσουμε και να επιλέξουμε, εάν συμφωνούμε, ή όχι. Για εκείνο το μεγάλο "ναι" ή το μεγάλο "όχι" που ο καθένας μας έχει να πει!

Γιατί δεν συμφωνούμε ασφαλώς όλοι οι άνθρωποι στον τρόπο που θέλουμε να ζήσουμε και στους σκοπούς που θα δίναμε την ζωή μας.

Εξάλλου, για τον σεβασμό και την αξία του ανθρώπου μίλησε πρώτος ο Χριστός, και είπε πως γι' Αυτόν δεν υπάρχει διάκριση αν κάποιος είναι  Έλλην ή Ιουδαίος, άνδρας ή γυναίκα. Είπε ακόμη μη διαγκωνίζεσθε για πρωτοκαθεδρίες, αλλά και προσέχετε στους ανταγωνισμούς μήπως κι οι τελευταίοι έρθουν πρώτοι και οι πρώτοι έσχατοι! Είπε ακόμη, ως σημαντική εντολή, "έχετε τον νου σας στον διπλανό σας! Να τον προσέχετε σαν αδερφό!". Είπε, είπε,  και τί δεν είπε! Είπε να μην κρίνουμε, να μην κατακρίνουμε, να μην ερίζουμε, να μην θυμώνουμε, να μην εκδικούμεθα, να μην μνησικακούμε! 

Είπε και να μην εξουσιάζουμε τους άλλους, γιατί ο άνθρωπος είναι ελεύθερος να επιλέγει. Να επιλέγει ακόμη και την απόρριψη του ίδιου του Χριστού. 

΄Αργησε πολύ ο ανθρώπινος πολιτισμός να μιλήσει για την αξία του ανθρώπου. Κατά περιόδους, είχε τον άνθρωπο αιχμάλωτο, δούλο, δουλοπάροικο, εχθρό, κατοχεμένο, τον θεώρησε πράγμα, πράγμα κινούμενο, είχε επ' αυτού δικαίωμα ζωής και θανάτου, και τόσα άλλα!

Οι σύγχρονες διακηρύξεις για τα "δικαιώματα του ανθρώπου", είναι τόσο φτωχές και έχουν τόσο στενή εφαρμογή που απείρως υπολείπονται της διδασκαλίας του Χριστού.  

Μάλιστα, ο σημερινός πολιτισμός και η δημοκρατία μας, είναι τόσο "μπροστά", που αποφάσισε να πισωγυρίσει την πρόοδο! Σκέφτηκε ότι η πολλή ελευθερία βλάπτει (αλήθεια ποιόν βλάπτει;) κι ότι πολύ καιρό μας άφησε χωρίς χαλινάρι!

Σήμερα, οι ταγοί της δημοκρατίας μας, ανενδοίαστα, ξεδιάντροπα και χρησιμοποιώντας πολλά μέσα, (είναι πολλά τα λεφτά Άρη) ορίζουν για τον καθένα μας το μέτρο της ζωής, της λογικής, της ελευθερίας, της συνείδησης, της αξίας, της αυτοεκτίμησης, γιατί θαρρούν πως αυτοί θα είναι οι παντοτινοί άρχοντες, χωρίς αρχή και τέλος της βασιλείας τους. Γίνανε θεοί στη θέση του Θεού.

Θαρρούν πως έχουν την εξουσία να χαράσσουν τον δρόμο που θα τραβήξει ο κόσμος, είτε αυτό αρέσει στον κόσμο είτε όχι,  και κάθε τόσο στέλνουν μηνύματα εκφοβισμού των ανθρωπαρίων για να υπακούσουν αυτά στην όποια εντολή αυτοπεριορισμού, αυτοευνουχισμού, αυτο-λοβοτομής, αυτολογοκρισίας, υποχώρησης, παράδοσης, αυτοεξορίας, σιωπής, υποταγής. Πλήρους υποταγής.

Κατά την άσκηση της εξουσίας τους αυτής, οι διάφοροι φορείς,  δεν περιποιούν τιμή και αξία στο πρόσωπό τους, γιατί ο εξαναγκασμός, η απειλή, ο εκβιασμός και ο καταναγκασμός του λαού δεν συνιστά κοινωνικό πρόταγμα σε καμμιά κοινωνία, και δεν αποτελεί σε καμμιά χώρα Συνταγματικώς προστατευόμενη πολιτική επιδίωξη. Συνιστά απλώς επιδίωξη ηγετών με ανάστημα ηθικού νάνου και πολιτική και κοινωνική σοφία ιδιωτεύοντος! Συνιστά επιδίωξη ανθρώπων της εξουσίας, με έλλειψη δημοκρατικής συνείδησης και πλήρη ανικανότητα αυτοκριτικής και αυτογνωσίας.

Εμείς λοιπόν, ως λαός ανάλογα με τα έργα μας και τους πνευματικούς ορίζοντές μας φαίνεται πως είμαστε άξιοι να έχουμε μόνο τους ηγέτες και τους πολιτικούς ταγούς που έχουμε, αφού δεν βρέθηκαν ανάμεσά μας καλύτεροι. Αυτοί μας αξίζουν. 

Αν πάλι νομίζουμε, πως τέτοιοι ηγέτες δεν μας αξίζουν, ας μην ενεργούμε φαρισαϊκά! Ας κουραστούμε να βρούμε αυτούς που μας αξίζουν, ή ας κουραστούμε να γίνουμε εμείς άξιοι για 'κείνους που δεν θα είναι τέτοιοι σαν αυτούς που έχουμε σήμερα! Γιατί τον πρώτο, τον σκοτώσαμε, και πολλούς που έδωσαν το βιος, τα νιάτα, ανθρώπους δικούς τους και την ζωή τους ολάκερη, τους φυλακίσαμε, τους απαξιώσαμε κλπ., κλπ. Προς γνώσιν!

Γιατί το κακό συνιστά απουσία του καλού!

Σημειώσεις

 Αξία είναι το αντίτιμο για την απόκτηση ενος αγαθού, υλικού ή πνευματικού, δηλαδή το τίμημα ή το κόστος που θα πρέπει να καταβάλουμε.

 Αξία είναι ένα πνευματικό αγαθό το οποίο θα αγωνιστούμε να αποκτήσουμε, να διατηρήσουμε και να έχουμε, για την σπουδαιότητα και την χρησιμότητά του στη ζωή μας.

 Αξία είναι και η τιμή που αποδίδεται σε ένα πρόσωπο για διάφορους λόγους, κυρίως όμως για το ήθος και  το έργο του.

 Αξία, στο μουσικό πεδίο, είναι η διάρκεια μιας νότας (ογδοο, κλπ).

 Αξία, στο χρηματοπιστωτικό πεδίο είναι τα αξιόγραφα (γραμμάτια, μετοχές, κλπ).