Τετάρτη 25 Μαρτίου 2020

Άγνωστες επιδημικές ιστορίες:

Επίκαιρα ζητήματα: Αντιγράφω από εδώ ότι η επιδημία χολέρας που αποδεκάτισε τον Πειραιά το 1854 μεταφέρθηκε από Γάλλους στρατιώτες.Μεταφέρθηκε από το εκστρατευτικό σώμα Γάλλων, που κατέφρασε ως στρατός κατοχής

Ο Πειραιάς το 1854 έμελλε να πληρώσει ακριβά την απόπειρα των εθνικών διεκδικήσεων, καθώς η κατοχή που του επιβλήθηκε από τους Αγγλο-γάλλους, δεν επέφερε μόνο την ταπείνωση, αλλά και την απαίσια χολέρα που αποδεκάτισε την πόλη σχεδόν ολοκληρωτικά!

Το μίασμα αποβιβάσθηκε στην πόλη μεταφερόμενο από τον γαλλικό στρατό της Κριμαίας που είχε καταφθάσει στον Πειραιά μέσω οπλιταγωγών πλοίων ως στρατός Κατοχής. Ο Όθωνας γράφει στο ημερολόγιό του: «η χολέρα μάστιζε τον γαλλικό στρατό εν Πειραιεί και οι αρχηγοί των είχον την ανοησίαν να το κρύπτουν επιμελώς σκάπτοντες δια νυκτός μέγαν λάκκον, όπου ερρίπτοντο οι νεκροί αφανώς».

 
Γάλλοι στον Πειραιά 1854

Τα πρώτα χολερικά συμπτώματα φάνηκαν στον Πειραιά στις 25 Ιουνίου 1854. Αμέσως σχηματίσθηκε ένα ιατροσυνέδριο με σκοπό την λήψη μέτρων, που εξέδωσε παραγγέλματα προς τις εφημερίδες. Όμως ουδείς τα έλαβε υπόψη καθώς τα κρούσματα ήταν περιορισμένα εντός του Γαλλικού αρχικά και αργότερα του Αγγλικού Νοσοκομείου που ομοίως είχε δημιουργηθεί. Μόνο όταν η επιδημία είχε εξαπλωθεί σε όλη την πόλη διατάχθηκε ο αποκλεισμός του Πειραιά, με σχηματισμό στρατιωτικής ζώνης. Αντί αυτό όμως να ευχαριστήσει τους κατοίκους της Αθήνας, απεναντίας τους δυσαρέστησε τόσο που οι εφημερίδες γεμάτες από παράπονα διαμαρτύρονται για παρεμπόδιση συγκοινωνίας!

«Πέρα βρέχει!» έλεγαν οι Αθηναίοι αμέριμνοι μη γνωρίζοντας το μέγεθος του κινδύνου. Δυστυχώς γι΄ αυτούς η βροχή ήταν κοντά.
 

Όλα τα ιατρικά συνέδρια που λάμβαναν χώρα για την αντιμετώπιση της χολέρας, δεν είχαν πλήρη αντίληψη της σοβαρότητας της κατάστασης όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στο εξωτερικό. 

Τα μέτρα αποκλεισμού έμειναν στα χαρτιά 

Ο κόσμος τότε δεν είχε ακριβή γνώση της φρικτής χολέρας, ακόμα και η ονομασία της ήταν για πολλούς μπερδεμένη! Άλλοι την έλεγαν χολέρα, χόλερα, χολόρροια και χολεριά! Άλλοι την αποκαλούσαν «ξένη», καθώς την είχαν φέρει τα γαλλικά στρατεύματα. Ο αποκλεισμός του Πειραιά δεν τηρήθηκε καθόλου! Την απαγόρευση δεν την κρατούσαν ούτε τα στρατεύματα κατοχής.
Ο Μπάμπης Άννινος καταγράφει με τον δικό του τρόπο την χολέρα του 1854, προσθέτοντας κι αυτός την μαρτυρία του δίπλα σε αυτήν του Εμμανουήλ Λυκούδη και αυτή του Δραγούμη. Η αξία όμως της συγκεκριμένης μαρτυρίας είναι μεγάλη, καθώς καταγράφει τα περιστατικά με ημερομηνίες, δίνοντας μορφή ημερολογίου.

Άγγλος Αξιωματικός μπήκε σε εμπορικό κατάστημα στον Πειραιά να αγοράσει φανέλες. Ο έμπορος δεν είχε και γι’ αυτό ζητούσε να μεταβεί στην Αθήνα για να φέρει τις φανέλες που του ζητούσαν! Ο Άγγλος που λίγο πριν ήταν ο πελάτης, αποδείχθηκε ότι ήταν ο αρμόδιος για την χορήγηση των αδειών εξόδου! Έτσι συγκατατέθηκε προθύμως να παραβιάσει το υγειονομικό μέτρο του αποκλεισμού για χάρη των φανελών!

Άναβαν φωτιές τον Αύγουστο για να περιορίσουν την επιδημία!​

Ως απολυμαντικό μέσο θεωρούσαν τότε τις φωτιές που άναβαν μέρα νύχτα στους δρόμους για τον καθαρισμό της ατμόσφαιρας. Τον Αύγουστο η χολέρα εξαπλώνεται και οι μολυσμένοι πεθαίνουν μέσα σε λίγες ώρες. Οι κάτοικοι του Πειραιά μεταναστεύουν σωρηδόν σε Αίγινα, Ύδρα, Σύρο. Στην έρημη πόλη μόνο 60 οικογένειες μένουν!

Η επιδημία είναι πλέον φονικό όπλο. Από τους 20 μολυσμένους οι 18 πεθαίνουν. Στα τέλη του Αυγούστου οι θάνατοι αραιώνουν, καθώς δεν υπάρχουν κάτοικοι στον Πειραιά για να πεθάνουν. Η πόλη είναι έρημη!

Ως απολυμαντικό μέσο θεωρούσαν τότε τις φωτιές που άναβαν μέρα – νύχτα στους δρόμους για τον καθαρισμό της ατμόσφαιρας 

Περιοχή «Το Μνήμα του Γάλλου» 

Ο θάνατος δεν εξαιρεί βεβαίως τον στρατό Κατοχής και κυρίως τους Γάλλους. Οι απώλειές τους υπολογίζονται σε 800 στρατιώτες, καθώς τόσοι κατέφθασαν αργότερα από τη Γαλλία για να αντικαταστήσουν τους πεθαμένους της χολέρας. Οι Γάλλοι νεκροί θάβονταν στο Φάληρο, σε νεκροταφείο που ορίσθηκε αργότερα για τον σκοπό αυτό λίγο πιο μακριά από τον λοφίσκο που -όπως ανέφερε και ο Όθωνας- είχαν ανοίξει αρχικώς κρυφά τον τεράστιο λάκκο για να θάβουν τους πρώτους νεκρούς, πιστεύοντας κι αυτοί από άγνοια πως ένας μόνο λάκκος θα ήταν αρκετός! (Σχετικός ο νόμος του 1858 «Περί παραχωρήσεως εκτάσεως τινος γης εν Πειραιεί εις τας Κυβερνήσεις Αγγλίας και Γαλλίας»)

«H χολέρα μάστιζε τον γαλλικό στρατό εν Πειραιεί και οι αρχηγοί των είχον την ανοησίαν να το κρύπτουν επιμελώς σκάπτοντες δια νυκτός μέγαν λάκκον, όπου ερρίπτοντο οι νεκροί αφανώς» (Βασ. Όθωνας – Περιοχή «Το Μνήμα του Γάλλου») 

Η Πειραιώτες αναζητούν καταφύγιο στην Αίγινα 

Η χολέρα μεταφέρθηκε από τους φυγάδες Πειραιώτες και στα νησιά όπου κατέφυγαν. Στη Σύρο η χολέρα σκότωσε 300! Βεβαίως η Ερμούπολη αριθμούσε τότε 25.000 άτομα πληθυσμό. Όμως, επειδή φοβήθηκαν την περίπτωση του Πειραιά, το νησί εγκαταλείφθηκε από τους μισούς του κατοίκους. Που μπορούσε όμως κάποιος να καταφύγει φεύγοντας από τον Πειραιά για να σωθεί; Στην Αίγινα οι κάτοικοι λιθοβολούσαν τους φυγάδες. Δύο χιλιάδες Πειραιώτες έμεναν στις εξοχές της Αίγινας, καθώς δεν μπορούσαν να πλησιάσουν την πόλη.

Η συρροή ήταν τέτοια που ακόμα και οι χειρότεροι στάβλοι νοικιάζονταν αντί αδράς αμοιβής. Φυγάδες από την Σύρο μετέδωσαν το μίασμα στην Μύκονο! Μέσα σε λίγες μόλις ώρες, είχαν πεθάνει κι εκεί 29 άτομα!


Η χολέρα φτάνει στην Αθήνα «κρυμμένη» στα ρούχα ενός νεκρού από τη Σύρο 

Μέσα σε αυτό το κακό η Αθήνα είχε μείνει σχεδόν αλώβητος. Το μίασμα είχε φθάσει μόνο μέχρι την περιφέρειά της. Η πόλη φαίνεται ότι είχε σωθεί. Στον Πειραιά περί τα τέλη του Σεπτεμβρίου του 1855 δεν είχαν σημειωθεί άλλοι θάνατοι. Η Χολέρα φαίνεται ότι είχε σταματήσει. Τα μέτρα παραμελούνται, η ζώνη ατονεί.

Οι κάτοικοι επιστρέφουν να συνεχίζουν την ζωή τους. Ασχολούνται πιο πολύ με τη φωτιά που αποτέφρωσε το Βασιλικό Τυπογραφείο παρά με την χολέρα!
Λέγεται ότι τότε, καταφθάνει από την Σύρο ένα κιβώτιο που περιέχει ρούχα ατόμου που πέθανε στο νησί από τη χολέρα. Τα ρούχα παραλαμβάνονται από την οικογένεια του νεκρού που διαμένει στην Αθήνα.

Η οικογένεια τα παραδίδει με τη σειρά της προς καθαρισμό σε μια πλύστρα η οποία τα καθαρίζει μαζί με την βοήθεια μιας άλλης. Οι δύο αυτές γυναίκες είναι τα πρώτα θύματα, μιας χολέρας που μπαίνει στην Αθήνα να κατασπαράξει ότι δεν έκανε πρώτα!

Η χολέρα επιστρέφει πιο ορμητική! Μεταξύ των κρουσμάτων αυτή τη φορά συγκαταλέγεται και η αδελφή του Ιλάρχου Αγγελόπουλου γνωστός στους ιστορικούς του Πειραιά από τις περίφημες περιγραφές της πόλης.

Απερίγραπτος ο νέος τρόμος. Γενική φυγή πληθυσμού σε Αθήνα και Πειραιά! 

Η Αστυνομία μέσα σε τρεις ημέρες εκδίδει 12.000 διαβατήρια! Τα σπίτια εγκαταλείπονται με ανοιχτές τις πόρτες. Περιουσίες κατακλέβονται, ενώ όλοι τρέχουν στον δρόμο έντρομοι.
Οι αμαξηλάτες βρίσκουν την ευκαιρία για πλουτισμό. Το δρομολόγιο Πειραιά – Αθήνα που κόστιζε 5 δραχμές, έφτασε τις 300! Οι Αθηναίοι κατασκήνωναν στον ελαιώνα που χώριζε τις δύο πόλεις!

Η χολέρα χτυπά Μαρούσι και Κηφισιά 

Φήμες διαδίδονται για διάφορες πόλεις της Ελλάδας επίτηδες, ώστε οι χολεριασμένοι φυγάδες να μην καταφεύγουν σ΄ αυτές! Σε «καθαρά» μέρη συγκροτούνται από ένοπλους πολίτες αποσπάσματα που πυροβολούν τους φυγάδες να μην πλησιάσουν. Ακόμα και οι γιατροί αρνούνταν πλέον να εξετάσουν χολεριασμένους.

Έλεγαν στους συγγενείς που πήγαιναν να τους ειδοποιήσουν: «Τρίψτε τον κι έφθασα». Εννοείται πως ο ασθενής πέθαινε κατά τη διάρκεια των εντριβών προτού να φανεί ο γιατρός.
Όλες οι εκδόσεις των εφημερίδων σταμάτησαν. Αλλά και τους υγιείς φυγάδες δεν τους περιμένει καλύτερη τύχη. Λίγο έξω από την πόλη παραμονεύουν ληστρικές συμμορίες που ξέρουν πως οι κάτοικοι φεύγουν κουβαλώντας πολύτιμα αντικείμενα. Αφού τους ληστεύουν στη συνέχεια τους φονεύουν.


Η χολέρα δεν εξαιρεί τους τρανούς και τους σπουδαίους. Τότε είναι που πεθαίνει και ο δάσκαλος του Γένους Γεννάδιος, ο ήρωας της Φιλικής Εταιρείας Αναγνωστόπουλος, ο πρώην βουλευτής Σκύρου Αντωνιάδης! Όταν φυσά νοτιάς η χολέρα οργιάζει.

«Τρέμετε πάντες! ο νότος φυσά το κακό πλησιάζει»

Οι ιερείς διενεργούν λιτανείες στους δρόμους, οι υπάλληλοι δεν πηγαίνουν στις εργασίες τους, τα πάντα σταματούν. Αυτή την φορά οι ρόλοι αντιστρέφονται. Τα θύματα των Αθηνών είναι περισσότερα από τον Πειραιά. Άπειρος κόσμος συρρέει τώρα στον Πειραιά. Διατίθενται πολεμικά ατμόπλοια για να μεταφέρουν οικογένειες αλλού. Το ίδιο κάνει κι ο γαλλικός στρατός κατοχής.
Φεύγει από τον Πειραιά και πηγαίνει στις Κουκουβάουνες.
Οι Πειραιώτες αρχικά νομίζουν πως οι Γάλλοι κάτι ξέρουν που καταφεύγουν εκεί και τους ακολουθούν.
Μετά όταν όμως βλέπουν ότι και εκεί η χολέρα μαστίζει λένε αναμεταξύ τους «Σιγά μην πάω στις Κουκουβάουνες», έκφραση που διατηρήθηκε μέχρι σήμερα!

Οι απαγορεύσεις και η εκμετάλλευση 

Η Αστυνομία σε όσους έχουν μείνει εντός πόλης, κάνει ανακοινώσεις δια τυμπανοκρουσίας. Όλες απαγορευτικές. Απαγορεύεται οι πολίτες να περπατούν στους δρόμους, απαγορεύεται τα καταστήματα να μένουν ανοικτά, ενώ τα οινοπωλεία θα κλείνουν στις επτά το απόγευμα. Αυτό δημιουργεί κι άλλο πανικό, καθώς κάποιοι πιστεύουν πως η χολέρα μεταδόθηκε από το κρασί!
Τα μέτρα αυτά οδηγούν εκτός άλλου και τον λαό στην πείνα! Ο πλουτισμός από μαυραγορίτες κυριαρχεί!
Το σύνθημα που κυριαρχεί από στόμα σε στόμα είναι «Σωζέτω έκαστος εαυτόν»!

Οι πυραμίδες με τους ζωντανούς-νεκρούς

Στις 14 Νοεμβρίου η επιδημία φθάνει στο ανώτατο σημείο της. Μετά αρχίζει η βαθμιαία ύφεση. Στο μεταξύ ουδείς μπορούσε με βεβαιότητα να απαριθμήσει τους νεκρούς, σε Αθήνα και Πειραιά, καθώς σπανίως γίνονταν κηδεία μεμονωμένη. Επρόκειτο για ομαδικές κηδείες σε λάκκους που μετά καλύπτονταν από ασβέστη. Αλλού οι πεθαμένοι στοιβάζονταν σε πυραμίδες 100 και 150 ατόμων, με πολλούς εξ αυτών να είναι ακόμα ζωντανοί.

– «Και επειδή έπασχον από σπασμούς ολόκληρος η αποτρόπαιος εκείνη πυραμίδα, κλονίζονταν από το τίναγμα και το θέαμα σου πάγωνε το αίμα» γράφει ο Μπ. Άννινος. Κάποιοι Γάλλοι νοσοκόμοι που έμειναν στις θέσεις τους δέχονται δώρο από την ελληνική κυβέρνηση μετά τη λήξη της επιδημίας, ένα χρυσό ρολόι!

Η 21η Νοεμβρίου 1855 θεωρείται ως η ημερομηνία που η χολέρα αρχίζει να λαμβάνει τέλος. Οι φυγάδες επανέρχονται σταδιακά και ενθουσιασμένοι από τον σωσμό τους το ρίχνουν στην μέθη. Στις 20 Δεκεμβρίου του 1855 ανακοινώνεται ο τελευταίος θάνατος από χολέρα. Οι ιστορίες από την εποχή εκείνη αμέτρητες, θα μπορούσαν να καταγραφούν σε τόμους ολόκληρους. Οικογένειες ολόκληρες χάθηκαν και τα κλειδιά των έρημων πια σπιτιών τους παραδίδονταν στην Αστυνομία. Ενώ άνθρωποι που έτυχε να βρίσκονται μεθυσμένοι στον δρόμο, θάφτηκαν ζωντανοί, καθώς τους εξέλαβαν ως χολεριασμένους.

Και καθώς οι μεθυσμένοι σκεπασμένοι σε πρόχειρο λάκκο σηκώνονται κάποια στιγμή, ο κόσμος νομίζει πως οι χολεριασμένοι δεν πεθαίνουν, αλλά βρυκολακιάζουν. Ηρωική μορφή η Μαρία Υψηλάντου το γένος Μουρούζη που μένει στην Αθήνα και ουδέποτε φεύγει για να φροντίσει 300 ορφανά συστήνοντας πρόχειρο ορφανοτροφείο που αργότερα η θα τεθεί υπό την προστασία της Βασίλισσας Αμαλίας και θα γίνει γνωστό ως Αμαλίειον Ορφανοτροφείο.

[https://www.alfavita.gr/epistimi/267947_agnosti-istoria-i-epidimia-holeras-poy-apodekatise-ton-peiraia-1854-metaferthike]

Μηχανή του Χρόνου 

Σταθμοί στην πορεία μας μέσα στην Μεγάλη Σαρακοστή

Αντιγράφω καθ' ολοκληρίαν από εδώ, όλα τα επικαιρότατα παρακάτω, έτσι, μια και κλείσαμε τις Εκκλησιές, τουλάχιστον, να μην χάσουμε την συνέχεια των σταθμών της Μεγάλης Σαρακοστής:

Α΄ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ (της Ορθοδοξίας)

Η πρώτη Κυριακή της Σαρακοστής λέγεται και Κυριακή της Ορθοδοξίας, επειδή αυτή την ημέρα εορτάζουμε την αναστύλωση των Αγίων Εικόνων και το θρίαμβο της ορθοδόξου πίστεως μας κατά της αιρέσεως των εικονομάχων, αυτών δηλ. που δεν δέχονταν να τιμούν τις άγιες εικόνες και ονόμαζαν την τιμή αυτή ειδωλολατρία.Περισσότερα από 100 χρόνια κράτησε η διαμάχη αυτή, που σταμάτησε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα και ο γιος της Μιχαήλ, αναστηλώνοντας τις εικόνες εντός των Ναών.
Την ανάμνηση αυτής της αναστυλώσεως, με λιτανείες των εικόνων, εορτάζουμε την ήμερα αυτή, διότι εμείς οι Ορθόδοξοι τιμούμε και δοξάζουμε τους Αγίους, τους Αγγέλους και περισσότερο πάντων την Παναγία μας, αλλά μόνο στον Τριαδικό Θεό προσφέρουμε λατρεία: Τον Πατέρα, τον Υιό και το Άγιο Πνεύμα.Άλλο λατρεία και άλλο τιμή και σεβασμός, ο οποίος δεν απευθύνεται στην εικόνα, αλλά «διαβαίνει επί το πρωτότυπον», δηλ. στο πρόσωπο που εικονίζεται.
Β΄ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ

Την ημέρα αύτη εορτάζεται η μνήμη του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, Αρχιεπισκόπου Θεσ/νίκης, ο οποίος υπήρξε κορυφαίος διδάσκαλος των Ορθόδοξων δογμάτων, ακαταγώνιστος πολέμιος των κακοδοξιών και κήρυκας της θείας Χάριτος. Η χάρη του Θεού, σαν ενέργεια προς σωτηρία του ανθρώπου, είναι άκτιστη. Την άκτιστη Χάρη μπορούμε μόνο να την αισθανόμαστε και να την ζούμε, όπως περίπου μπορούμε να αισθανόμαστε και να ζούμε την παρουσία ενός αγίου Γέροντος. Η Χάρη του Θεού προσεγγίζει τον άνθρωπο με τα Μυστήρια της Εκκλησίας, αλλά ζητεί και ανταπόκριση τότε καθίσταται ενεργός και καρποφορεί...
Από μικρός ο άγιος Γρηγόριος ανατράφηκε στα ανάκτορα της Κων/πόλεως, μορφώθηκε αναλόγως και στη συνέχεια ασκήτευσε στο Άγιο Όρος. Παρευρέθηκε στις Συνόδους που έγιναν στην Κων/πολη το 1341 κατά του Βαρλαάμ και το 1347 κατά του ομόφρονος του Βαρλαάμ, Ακίνδυνου. Στις Συνόδους αυτές αγωνίσθηκε γενναιότατα υπέρ της Ορθοδοξίας. Το 1346 έγινε Αρχιεπίσκοπος Θεσ/νίκης για 13 χρόνια, και σε ηλικία 63 ετών το 1359 κοιμήθηκε, αφού έγραψε πάρα πολλά συγγράμματα. Το ιερό του λείψανο σώζεται στον ομώνυμο μητροπολιτικό Ναό Θεσ/νίκης. Τον προβάλλει λοιπόν η Εκκλησία κατά τη δεύτερη αυτή Κυριακή, ως συνέχεια και επέκταση της προηγούμενης, σαν ένα είδος δεύτερης «Κυριακής της Ορθοδοξίας», διότι η νίκη του θείου Γρηγορίου κατά των αιρετικών δοξασιών των δυτικών, θεωρήθηκε ως νίκη ανάλογη με τη νίκη κατά των εικονομάχων.
 
Γ΄ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ (της Σταυροπροσκυνήσεως)

Την Κυριακή αυτή που βρίσκεται στο μέσο της Σαρακοστής, η Εκκλησία μας προβάλλει την προσκύνηση του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού. Επειδή η σωματική αδυναμία από τον αγώνα της νηστείας μας περικυκλώνει και η δυσκολία αυξάνει, η Αγία Εκκλησία μας προβάλλει σήμερα στο μέσο του δρόμου της νηστείας σαν βοήθεια μας τον Πανάγιο Σταυρό, τη χαρά του κόσμου, των πιστών τη δύναμη, των αμαρτωλών την ελπίδα.Προσκυνώντας λοιπόν τον Τίμιο Σταυρό λαμβάνουμε χάρη και δύναμη για να συνεχίσουμε και τελειώσουμε τον αγώνα της νηστείας ψάλλοντας: «Τον Σταυρόν σου προσκυνούμεν Δέσποτα και την αγίαν σου Ανάστασιν δοξάζομεν».
Όποιος δεν αισθάνεται και δεν ζητά αυτή τη δύναμη του Τιμίου Σταυρού, γίνεται δυστυχώς θύμα των «επιτηδείων». Αντιθέτως, οποίος την αισθάνεται, φέρει τον Τίμιο Σταυρό στο στήθος του, κάνει σωστά το σταυρό του, και δεν πέφτει στον πειρασμό να καταφύγει στα μέντιουμ, στους μάγους, ή σ' οποίον επαγγέλλεται «σωτηρία και λύτρωση» με τρόπο διάφορο από αυτόν που υποδεικνύει ο Χριστός και η Εκκλησία Του.
Στον καθορισμό της εορτής πιθανόν να συνετέλεσε και η κατά την 6η Μαρτίου σημειούμενη στα Μηναία ανάμνηση της ευρέσεως του Τιμίου Σταυρού. Σημειώνεται ότι κατά το τυπικό του Αγίου Σάββα, προσκύνηση του Τιμίου Σταυρού γίνεται όχι μόνο την Κυριακή, αλλά και τη Δευτέρα, Τετάρτη και Παρασκευή της εβδομάδας πού ακολουθεί.

Δ΄ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ

Σήμερα εορτάζεται η μνήμη του Αγίου Ιωάννου, συγγραφέα του βιβλίου της «Κλίμακος», που υπήρξε κήρυκας της μετανοίας και της νηστείας. Γεννήθηκε στην Παλαιστίνη γύρω στο 523 και από μικρός άρχισε τους ασκητικούς αγώνες. Έγινε Ηγούμενος της Ι. Μονής του Σινά και συνέγραψε έργο με τριάκοντα λόγους, των οποίων ο καθένας αναφέρεται σε μία αρετή, από τις ευκολότερες προς τις δυσκολότερες, αναβιβάζοντας τον άνθρωπο με σκαλοπάτια πνευματικά σε ουράνιο ύψος. Γι' αυτό το λόγο και το σύγγραμμα ονομάστηκε «Κλίμαξ των αρετών». Εκοιμήθη το 603.
Η μνήμη του εορτάζεται κανονικά την 30η Μαρτίου, αλλά επαναλαμβάνεται η εορτή σήμερα (Δ΄ Κυριακή των νηστειών), διότι η Εκκλησία μ' αυτό τον τρόπο μας προβάλλει προς μίμηση ένα άνθρωπο σαν και εμάς, που με την άσκηση έφθασε σε εκατονταπλασίονα καρποφορία και αγιότητα.
Κυρίως όμως προβάλλεται ο Άγιος Ιωάννης διότι μετά τις τρεις βασικές Κυριακές της Μεγ. Τεσσαρακοστής, οι όποιες μας δίδουν τα συγκεκριμένα δογματικά στοιχεία της πίστεως, με τα οποία εξασφαλίζονται οι προϋποθέσεις ορθής λατρείας του Θεού και μετά την ενίσχυση που δεχόμαστε από την παρουσία του Τιμίου Σταυρού, την τέταρτη αυτή Κυριακή παρουσιάζεται η άλλη πλευρά του θέματος, δηλ. η μεθοδολογική ενημέρωση με το βιβλίο της «Κλίμακος» και η θεολογική κατοχύρωση της εσωτερικής αναγεννήσεως, που επιτυγχάνεται με την ασκητική και κατανυκτική ζωή του πιστού, που περιγράφεται στο βιβλίο αυτό του Αγίου Ιωάννου. Γι' αυτό διαβάζεται στις Μονές την περίοδο αυτή η «Κλίμακα».
Από αύριο Δευτέρα αρχίζει η πέμπτη εβδομάδα των Νηστειών, η οποία αποτελεί το λειτουργικό αποκορύφωμα της Τεσσαρακοστής. Δηλαδή αυτή η εβδομάδα βαστάζει το βάρος του τέλους, διότι ακολουθεί η Μεγ. Εβδομάδα με τις πυκνές, πρωί - βράδυ και μακρές Ακολουθίες της.
Με «διάκριση» δηλ. οι Άγιοι Πατέρες πρόσθεσαν σ' αυτή την εβδομάδα δύο νέες ακολουθίες: την Πέμπτη το Μέγα Κανόνα και το Σάββατο τον Ακάθιστο Ύμνο, ώστε στο μεσοδιάστημα της έκτης εβδομάδας να υπάρξει μια σχετική μικρή λειτουργική ανάπαυλα και ανάπαυση των πιστών, για να εισέλθουν «ξεκούραστοι» στη Μεγ. Εβδομάδα.
 
Ε΄ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ

Την Κυριακή αυτή τιμάται η Οσία Μαρία η Αιγύπτια, που παρ' ότι εορτάζεται την 1η Απριλίου, προβάλλεται σήμερα προς διέγερση των ράθυμων και αμαρτωλών σε μετάνοια. Από 12 χρονών η Μαρία άρχισε να ζει άσωτα. Όταν στα 29 της χρόνια πήγε στους Αγίους Τόπους για προσκύνηση του Τιμίου Σταυρού, δεν κατάφερε να εισέλθει στο Ναό, όπως όλοι οι άλλοι, επειδή αισθανόταν μία αόρατη δύναμη να την εμποδίζει. Τότε συναισθάνθηκε την αμαρτωλότητά της και υποσχέθηκε ν' αλλάξει ζωή. Έτσι, με τη βοήθεια της Παναγίας, προσκύνησε τον Τίμιο Σταυρό και ανεχώρησε για την έρημο, πέραν του Ιορδάνου, όπου έζησε άλλα 47 (!) χρόνια. Τα πρώτα 17 με πολλούς πειρασμούς και δυσκολίες, ενώ τα λοιπά 30 σαν επίγειος άγγελος! Από τα λίγα που μάθαμε από τον Άγιο Ζωσιμά που την ανακάλυψε το 46ο έτος διαμονής της στην έρημο και την επόμενη χρονιά την κοινώνησε, γνωρίζουμε ότι σ' όλα αυτά τα χρόνια δε συνάντησε άνθρωπο και ζούσε με τα θηρία. Αν και αγράμματη τελείως, γνώριζε απ' έξω την Αγία Γραφή, ικανώθηκε να γράφει, να περπατά επάνω στα ύδατα, να μετακινείται αστραπιαία σαν πνεύμα και προικίσθηκε με το διορατικό χάρισμα. Ένα χρόνο μετά τη Θ. Μετάληψη της, ο Άγιος Ζωσιμάς την βρήκε πλησίον της σπηλιάς της νεκρή και δίπλα της γραμμένα: «Αββά Ζωσιμά, θάψον ώδε το σώμα της αθλίας Μαρίας. Απέθανον την αυτήν ημέραν, καθ' ην εκοινώνησα των Άχραντων Μυστηρίων. Εύχου υπέρ εμού».  Η Οσία Μαρία, μαζί με την Οσία Πελαγία, τον Όσιο Μωϋσή τον Αιθίοπα, τον Ιερό Αυγουστίνο και άλλους, είναι ζωντανά παραδείγματα της δυνάμεως της μετανοίας. Ας μην απελπιζόμαστε λοιπόν. Μπορούμε να γίνουμε, με τη δύναμη της χάρης του Θεού κατάλευκοι ως Άγγελοι, αρκεί να μετανοήσουμε, όπως η Όσία Μαρία.


Πέμπτη 19 Μαρτίου 2020

Μένουμε σπίτι!


Image result for εικόνες μένουμε σπίτι 

Ετούτο το μαντάτο ήχησε στ' αυτιά μας σαν απειλή! Να μείνουμε στο σπίτι; Και πώς θα το καταφέρουμε;

Πώς θα γίνει να μείνουμε μέσα, άπρακτοι, φυλακισμένοι, αποκομμένοι, έγκλειστοι κι αποκλεισμένοι από τον έξω κόσμο, ολοσχερώς αδρανοποιημένοι και αφοπλισμένοι από όλη εκείνη την παντοδυναμία που μας δίνει η αίσθηση της απόλυτης ελευθερίας να βγούμε, να καταναλώσουμε, να φύγουμε, να ξοδέψουμε, να συναντήσουμε κάποιους, να πιούμε καφέ στην πλατεία, να περπατήσουμε στο πάρκο, ή στην πόλη, σε αρχαιολογικούς χώρους, σε μουσεία;

Πώς θα γίνει να μείνουμε μέσα,  μόνοι με τον εαυτό μας; Κι αν αρχίσει να μας ελέγχει, για τις αλόγιστες επιλογές μας, για τις αντιφάσεις μας, για τις εκκρεμότητές μας (πρακτικές και ηθικές) που διαρκώς αναβάλλουμε την τακτοποίησή τους;

Κι αν αυτός ο εαυτός μας, αρχίσει να μας καταπονεί για τούτο και για κείνο που αυτός μεν διακαώς επιθυμεί, εμείς όμως, αδιάστικτα του απαγορεύουμε να πράξει, να δεχθεί ή να απέχει, τότε, πώς θα τον πείσουμε να συναινέσει και να συμπλεύσουμε ειρηνικά;

Κι αν, αυτός, ο κακός ο εαυτός μας,  αφηνιάσει λόγω  της αδυναμίας φυγής ή λόγω έλλειψης ...αντιπάλου, όπως συμβαίνει στις κακές μας στιγμές, πώς θα τον εξημερώσουμε; πώς θα τον ηρεμήσουμε; πώς θα τον θεραπεύσουμε;

Η ελευθερία του αγορεύειν, η προσφορά τόσων ευκαιριών δια-σκέδασης για να αποφύγουμε την συνομιλία με τον εαυτό μας, κι όλα τα άλλα δικαιώματά μας, όλα αυτά ήταν τόσο απλόχερα διαθέσιμα, τόσο ανεμπόδιστα, τόσο προφανή, ώστε δεν το πήραμε είδηση πως αυτό κάπου και με κάποιον τρόπο θα τέλειωνε. Τώρα, χρειαζόμαστε λιγάκι αυτοσυγκέντρωση, ενδοσκόπηση, αναλογισμό επί των πεπραγμένων και επί των πρακτέων. Και επί των πραχθησομένων...

Η ανάγκη να φυλαχτούμε και να προστατέψουμε, μας επιβάλλει τώρα να μείνουμε -εκόντες, άκοντες- μέσα, να μείνουμε μόνοι, στο σπίτι. Η Πολιτεία μας αναγκάζει. Κι εμείς πρέπει να ανταποκριθούμε.

Ετούτες τις μέρες λοιπόν, άκουσα πολλές ωραίες προτάσεις, που θα μπορούσαν να σταθούν γιατρικό στην απομόνωση και στην μοναξιά μας.  Μία από αυτές, που με ενθουσίασε πολύ, είναι εκείνη από την kathimerini.gr  (H «Κ» προτείνει: Δωρεάν βιβλία στην εποχή του κορωνοϊού). Μια άλλη, είναι εκείνη από τον τηλεοπτικό σταθμό ACTION24, για ένα ενδιαφέρον site όπου μπορούμε να παρακολουθούμε ενδιαφέρουσες κινηματογραφικές ταινίες. Μια τρίτη ("ανορθόδοξη", αλήθεια, για τους καιρούς μας), πρόταση, στάθηκε εκείνη του π. Νίκωνος, για την πάλη με τους λογισμούς μας.

Και τί δεν μας λέει ετούτος ο παππούλης. Όμως αυτός, μιλάει από μέσα! Δεν είναι νιοφερμένος σ' ετούτο το άθλημα. Μιλάει για τις σκέψεις μας και για την σκέψη μας. Τις σκέψεις τις δικές μας και τις σκέψεις τις υποβολιμαίες. Τις σκέψεις τις αβίαστα αγαθές και τις σκέψεις τις φαινομενικά αγαθές. Τις σκέψεις τις επίμονες, τις ενοχλητικές, τις φορτικές, τις απόλυτες. Πώς θα ξεχωρίσουμε εμείς, ποιές από τις σκέψεις αυτές είναι καλές και ποιές είναι κακές; Είναι μεγάλη αρετή, είναι χάρισμα, η ικανότητα να το διακρίνει κανείς αυτό, λέει ο π. Νίκων, που μιλάει ως ένας που γνωρίζει πολύ καλά αυτό το μέτωπο των διαπραγματεύσεων και διερευνήσεων!


Ετούτη η πάλη, απαιτείται για να καθαρίσουμε το εντός μας. Το μέσα του ποτηριού, κι όχι απλώς το φαίνεσθαι (για να μην είμαστε ως τάφοι-απέξω αστραφτερά μάρμαρα και από μέσα... κόκκαλα κι αράχνες!).

Δεν αρκούν, στην περίστασή μας, οι "λίγες ημέρες μέσα" για να πάνε όλα καλά, ως προς το ζήτημα του κορωνο-ιού. Απαιτείται σταθερή αφοσίωση και επιμονή έως ότου να πάνε όλα καλά. Να προσέχουμε, να επαγρυπνούμε για να διορθώνουμε κάθε παρέκβαση από την ζητούμενη πορεία. Να είμαστε συγκεντρωμένοι στην προσπάθεια. Σώματι και πνεύματι.

Δεν το πήραμε είδηση πως βαδίζαμε σ΄ένα μονοπάτι που οδηγούσε σε πλήρη πνευματικό διασκορπισμό, και πως από τούτον τον διασκορπισμό, θα πρέπει επί τέλους να απαλλαγούμε. Καλή η δια-σκέδαση, καλή η ανά-παυση, καλή η ξε-κούραση, αλλά καλύτερο πάντων το λυτρωτικό αποτέλεσμα.

Η πολλή γνώση, η πολλή αυτοπεποίθηση, η ειδωλοποίηση της γνώσης και των ικανοτήτων μας, η θεοποίηση των εξουσιών μας και της (πολιτικής ή/και οικονομικής μας) ισχύος, είναι εύκολο να μας μετατρέψουν σε υπερήφανους και  ματαιόδοξους, δηλαδή σε ανόητους και αυτοκαταστροφικούς.

Ο πλούτος των γνώσεών μας και το εύρος των προσλαμβανουσών παραστάσεών μας δεν οδηγεί αυτονοήτως και σε πνευματική μας συγκρότηση. Με τις πολλές μας γνώσεις και τον κοσμοπολιτισμό μας μπορούμε να τοποθετούμεθα σε κάθε θέμα. Και η κάθε τοποθέτησή μας να μπορεί να είναι ηθικά, λογικά, και ουσιαστικά, αντίθετη από μια προηγούμενη απάντησή μας. Γιατί η πολυ-γνωσία, δεν είναι αναγκαίως και ορθο-γνωσία, ούτε συνηγορεί αποκλειστικά στην ηθική και πνευματική συγκρότηση του φορέα της.

Η γνώση που αποκτούμε μέσα από τα βιβλία και τις άλλες εμπειρίες μας, είναι όπως η επίδραση των τροφών στον οργανισμό μας: Οι καλές τροφές μας ωφελούν και μας αναπτύσσουν, ενώ οι κακές τροφές, μας βλάπτουν και μπορεί ακόμη και να μας σκοτώσουν! Η έλλειψη καλών τροφών μπορεί να μας προκαλέσει ασθένεια και θάνατο, τό ίδιο όπως και η αφθονία κακών τροφών και ουσιών.

Έτσι και οι πολλές γνώσεις:  Μπορεί να μας δίνουν επιχειρήματα για (να πολεμήσουμε ή να υπερασπίσουμε) το κάθε τί, αλλά δεν μας δίνουν από μόνες τους εκείνα τα επιχειρήματα, τα αξιώματα, τους ορισμούς, τους κανόνες και τις αξίες που εμείς θα χρησιμοποιούμε για να ορίσουμε την ύπαρξή μας, το δρόμο που θα ακολουθήσουμε στην ζωή μας, τα ναι και τα όχι που θα ορθώσουμε στις προκλήσεις που θα συναντήσουμε. Είναι η δική μας επιλογή  που θα τα ορίσουν όλα αυτά, σταθμίζοντας όλα όσα μελετήσαμε, βιώσαμε, κρίναμε, σταθμίσαμε, και, τελικά, αποφασίσαμε.

Είναι δική μας η επιλογή, όχι μόνο να αποκλείσουμε όσα απορρίπτουμε, αλλά και το να μην αποκλείσουμε τίποτε από όλα αυτά! Είναι  προφανές, ότι, παρασυρόμενοι ένθεν κακείθεν, θα προχωρούμε πνευματικώς, ηθικώς και λογικώς ανερμάτιστοι. Αυτό, θα μπορούσαμε να το αποκαλούμε ελευθερία της βουλήσεώς μας; Οποία πλάνη!

Ετούτες τις μέρες του εγκλεισμού μας, που συμπίπτουν και με την Μεγάλη Σαρακοστή, θα μπορούσαμε -τουλάχιστον συμβολικά- να μετα-νοήσουμε. Δηλαδή, να μετα-στραφούμε πνευματικά. Να αλλάξουμε δηλαδή, τον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα.
  • Και να δεχτούμε, πως δεν είμαστε μόνο εμείς που βλέπουμε κι έχουμε άποψη για τα πράγματα. Τα βλέπουν κι άλλοι. Τα βλέπουν κι εκείνοι που εμείς νομίζουμε πως δεν βλέπουν. 
  • Να δεχτούμε πως δεν είμαστε μόνο εμείς που πρέπει να ορίζουμε τα πράγματα, αλλά πως υπάρχουν και οι άλλοι, και πως όλοι μαζί θα πρέπει να ζήσουμε μαζί, ενώνοντας τις δυνάμεις και τις προσπάθειές μας. 
  • Να δεχτούμε πως δεν είχαμε από πάντα δίκαιο. Και πως το απόλυτο δίκαιο δεν το ξέρει κανείς μας, μια κι ο καθένας μας ανήκει σε μια τουλάχιστον διαφωνούσα πλευρά. 
  • Να δεχτούμε πως αυτό που ζητάμε εμείς για τον εαυτό μας, μάλλον το ζητάει κι ο εκάστοτε διαφωνών μαζί μου για τον εαυτό του, και ότι, συνεπώς, θα πρέπει να του το αναγνωρίσω, ώστε να μπορούμε να επικοινωνούμε.

 Τελικά, έχουμε πολλή δουλειά, τώρα, που μένουμε σπίτι, δουλειά που έχει καθυστερήσει πάρα πολύ για να γίνει. Κι αυτής της δουλειάς τα αποτελέσματα φαίνεται πως μας λείπουν, όπως τα σπασμένα τζάμια στα παράθυρα ενός σπιτιού. Όπως τα σπασμένα κεραμίδια στην στέγη. Και, φαίνεται πως, η πλήξη στα χρόνια του εγκλεισμού, είναι αχρείαστη πολυτέλεια. Μια πολυτέλια για τεμπέληδες, για εγωϊστές, για αντικοινωνικούς, για αλαζόνες. Μοναξιά δεν έχει όποιος νοιάζεται κι όποιος φροντίζει για τους άλλους, από όποια θέση!.

Θέλει πειθαρχία για να υλοποιηθεί κάθε μεγάλο πλάνο, θέλει αγάπη ανάμεσα σε όλους όσοι εργάζονται για το πλάνο αυτό, θέλει την πίστη μας και την ικανότητά μας να δεχόμαστε τις ωραίες στιγμές και τους ωραίους ανθρώπους που μας χαρίζονται στην πορεία. Μακάρι να γίνουμε -προσωπικά ο καθένας μας- συντελεστής, ενός μεγάλου επιτυχούς πλάνου!

Δευτέρα 16 Μαρτίου 2020

Η Συναισθηματική Νοημοσύνη και ο ρόλος της στην ζωή μας


Η ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ // ΓΙΑΤΙ ΤΟ «EQ» ΕΙΝΑΙ ΠΙΟ ΣΗΜΑΝΤ 
Στις βασικές και αδήριτες ανάγκες του ανθρώπου, που θέλει να νιώθει πληρότητα στη ζωή του, ασφάλεια, αυτοπεποίθηση και ψυχική γαλήνη,  συγκαταριθμούμε
  • την ανάγκη να αγαπά,
  • την ανάγκη να τον αγαπούν και
  • την ανάγκη να αισθάνεται ότι έχει αξία.
Για να ικανοποιηθούν αυτές οι ανάγκες μας, πολλές φορές δεν μπορούμε να αποφύγουμε συγκρούσεις και διαξιφισμούς ακόμη και με πρόσωπα του οικογενειακού μας κύκλου, αλλά και του ευρύτερου επαγγελματικού μας χώρου. Τέτοιες συγκρούσεις συχνά συνεπάγονται -εκτός από συναισθηματικά, και- οικονομικά αδιέξοδα, που μας οδηγούν στην απογοήτευση, αφού μας στερούν την δυνατότητα της εργασίας και της αμοιβής από αυτήν. Μιας αμοιβής, που αποτελεί το αντίκρυσμα της εργασιακής μας απόδοσης, δηλαδή την ικανότητά μας να εξασφαλίζουμε τα αναγκαία για την επιβίωσή μας. Αυτό που αποτελεί την προσωπική μας αξιακή συμμετοχή, στο χώρο της εργασίας.

Φαίνεται πως δεν είναι όλοι πρόθυμοι να αναλάβουν το έργο της λυσιτελούς κάλυψης αυτών των αναγκών, με αποτέλεσμα να παρατηρούνται αντιδράσεις ανεξέλεγκτες και αυτοκαταστροφικές, ή καταστάσεις ασυνεννοησίας, ψυχρότητα κι εχθρότητα εκεί που δεν θα έπρεπε -δηλαδή εκεί που δεν χρειάζεται, ή δεν νοείται- να υπάρχει.

Η ασυνεννοησία είναι ένα τεχνικό πρόβλημα, που μπορεί να οφείλεται σε περιστασιακά κακές συνθήκες ή σε άγνοια και ανικανότητα. Αλλά η απόδραση από την ευθύνη της λειτουργικής επικοινωνίας είναι μια απολύτως λαθεμένη και επιβλαβής επιλογή. Η εμμονική άρνηση μάλιστα, μπορεί να φτάνει καμμιά φορά ακόμη και στα όρια της ψυχικής πάθησης. Στην περίπτωση αυτή, χρήσιμο είναι να βοηθηθούν "οι φυγάδες της ευθύνης και της λογικής" προκειμένου να αποφασίσουν, ότι πρέπει κι αυτοί να ψάξουν για να βρούν τον δρόμο της (αυτογνωσίας και της) αγάπης. Όχι μόνο για να αγαπήσουν, όσο -και κυρίως-για να αγαπηθούν και οι ίδιοι.

Όχι απλά να συναντήσουν το άλλο τους μισό και να ερωτευτούν, αλλά να αγαπηθούν. Να αγαπηθούν γι' αυτό που είναι. Ελεύθεροι, ελεύθερα, να διαλέγουν το πρακτέον και τηρητέον, και να χτίζουν το σύστημα αξιών που θα σαρκώσουν με την ζωή τους. Να δημιουργούν δεσμούς και σχέσεις εμπιστοσύνης, σχέσεις σεβασμού και αναγνώρισης.

Για το πώς θα γίνουν όλα αυτά, ειδικά μάλιστα όταν πρόκειται για δύσκολες περιπτώσεις άρνησης και απροθυμίας (να δοκιμάσει ο άνθρωπος τις δυνάμεις του), χρειάζεται, μάλλον, η γνώμη των ειδικών. Το πρώτο βήμα, θα έχει γίνει, όταν κατανοήσουν, πως είναι αποκλειστικά δική τους η ευθύνη να γίνουν οι ίδιοι ικανοί, αξιόπιστοι κι αξιαγάπητοι. Κι αυτό αφορά όλους, ανεξαιρέτως, τους ανθρώπους.
Η λαχτάρα για αγάπη, είναι στο χέρι μας! Κανείς δεν μας εμποδίζει να αγαπάμε, εκτός από τον κακό μας εαυτό. Η λαχτάρα μας όμως να είμαστε αξιαγάπητοι, προϋποθέτει και την προσπάθεια (πνευματική και ψυχική) για το αντίστοιχο αποτέλεσμα.

Aν η αντίστοιχη προσπάθεια, μας φαίνεται εξαιρετικά δύσκολη, θα πρέπει να αρχίσουμε από την κατανόηση και την παραδοχή πως η προσπάθεια αυτή είναι απολύτως αναγκαία. Γιατί δεν γεννιόμαστε με ικανότητες, αλλά τις αποκτάμε.

Σήμερα έχει κατανοηθεί πως η επικοινωνιακή μας ικανότητα, και συνεπώς, η ικανότητά μας να αλληλεπιδρούμε  με τους άλλους,  βασίζεται στην συναισθηματική μας νοημοσύνη. Είναι λάθος να πιστεύουμε πως όταν υπολογίσουμε τα νούμερα (οικονομικούς στόχους και προγράμματα), θα μας βγούν και τα επιθυμητά αποτελέσματα. Τα αποτελέσματα είναι απόρροια της συνδρομής πολλών συνθηκών, και κυρίως, της συνεργασίας και της σύμπραξης. Της επαφής και της αλληλεπίδρασής μας με τους άλλους. Με πολλούς άλλους. Και θα πρέπει να έχουμε την απαιτούμενη ικανότητα προς τούτο. Και μάλιστα, άσχετα από τα διπλώματα και την επιστημονική μας δεινότητα ή την ευφυϊα.

Ο δρ Goleman, συγγραφέας του βιβλίου Συναισθηματική Νοημοσύνη, αναφέρει ότι ως Συναισθηματική Νοημοσύνη (E.Q) χαρακτηρίζουμε την ικανότητα του ανθρώπου:
  • να ενεργοποιεί τον εαυτό του
  • να επιμένει
  • να επιβιώνει παρ' όλες τις αντιξοότητες και τις δυσκολίες
  • να ελέγχει τις παρορμήσεις του, και
  • να καθυστερεί την ικανοποίηση των αναγκών του.
Ο άνθρωπος που διακρίνεται για την συναισθηματική του νοημοσύνη θα αποφύγει συστηματικά να κάνει τα λάθη που κάνουν όσοι δεν την έχουν. Θα αποφύγει, λόγου χάριν
  • να χαθεί μέσα στον πόνο κάποιου, γιατί θα συμπάσχει, ασφαλώς, μαζί του, αλλά με μέτρο. Δεν θα ξοδέψει όλη του την ενέργεια για κάποιον ξένον τρίτο
  • να κάνει διαρκώς παράπονα
  • να υποταχτεί και να ελέγχεται, κάθε φορά, απλώς και μόνο με την ευκαιρία που είναι πρόθυμος να βοηθήσει
  • να ασχολείται και να χάνει την ώρα του με υποθέσεις τρίτων και άσχετων
  • να εισάγει έριδες και διασπαστικές τάσεις προκειμένου να ωφεληθεί ή να κάνει χάζι 
  •  να δημιουργήσει πρόσκαιρους κι έωλους δεσμούς και σχέσεις, αλλά θα χτίσει γερούς δεσμούς
Σημαντικοί παράγοντες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της Συναισθηματικής Νοημοσύνης είναι
  • ο χαρακτήρας του ανθρώπου
  • το οικογενειακό του περιβάλλον, και
  • οι κοινωνικο/οικονομικές του συνθήκες
Οι γονείς με αγάπη, αλλά βάζοντας όρια, μπορούν κατά την ανατροφή και την διαπαιδαγώγηση του παιδιού τους, σε μεγάλο βαθμό να του εμφυσήσουν και να του καλιεργήσουν την συναισθηματική του νοημοσύνη, πιστεύοντας  στις πραγματικές του ικανότητες, τα ταλέντα και την μοναδικότητά του. Χρειάζεται, ωστόσο, να του εμφυτεύσουν πίστη στον εαυτό του, καλλιέργεια υψηλών ηθικών αξιών, αλλά και αισιόδοξη άποψη και στάση για τη ζωή.

Ουσιαστικός είναι και ο ρόλος του Σχολείου, με το κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό, γιατί μόνο αυτοί μπορούν να έχουν θετική επίδραση στα παιδιά και να τα εμπνεύσουν, ώστε μελετώντας και μαθαίνοντας να ανακαλύψουν την δική τους ευφυΐα και να δοκιμάσουν -τουλάχιστον- να  εκφραστούν δημιουργικά και παραγωγικά.

Συνιστώμενα αναγνώσματα:
1. Ο μύθος της ψυχικής νόσου, π. Φιλόθεου Φάρου
2. Η συναισθηματική νοημοσύνη, Daniel Goleman
 
Σημείωση: Αναδημοσίευση από 3/10/2017