Παρασκευή 24 Νοεμβρίου 2017

Παιδοκόμος ή παιδαγωγός; Ένα ερώτημα ελευθερίας και ευθύνης

Image result for εικόνες μάνα 

Ετούτα τα τελευταία χρόνια σκέφτομαι και αναλύω τα χρόνια που περάσανε και τά 'ζησα, άλλοτε παιδί, άλλοτε νέος άνθρωπος με δίψα για γνώση, για επίγνωση, για καριέρα, για οικογένεια. Κι αναλογίζομαι τους καιρούς, που πέρασα από όλα, μέχρι που βρέθηκα εδώ. Χωρίς καριέρα, χωρίς παιδιά. Απ' όλα όσα είχα και  όσα κατατρώγανε τον χρόνο, την δράση και την σκέψη μου, μου έμεινε μονάχα η δίψα. Για όλα. Για να μάθω, για να καταλάβω σε βάθος, για να γνωρίσω, για να στηρίξω κάποιον που το χρειάζεται, για να βοηθήσω κάποιον που με χρειάζεται. Και πιό πολύ απ' όλα, μου έμεινε, θησαυρός ανεκτίμητος, η μνήμη των ανθρώπων που συνέβαλαν, ώστε πάντα να θέλω να γίνομαι όλο και καλύτερος άνθρωπος.

Πρώτα-πρώτα η μνήμη των γονιών μου. Μετά των μεγάλων μου αδελφών και ύστερα, των μιρότερων. Οι γονείς μου, ήτανε άνθρωποι ταπεινοί στο φρόνημα, με μεγάλη καρδιά κι οι δυό τους, αφοσιωμένοι, με απέραντη αγάπη ανάμεσά τους και για τα παιδιά τους, αλλά και στις ένθεν και ένθεν οικογένειές τους, που γίνανε και δικές μας οικογένειες. Μας δίδαξαν αυτή την αγάπη, με την ζωή και το παράδειγμά τους, κάθε μέρα. Στις δυσκολίες της ζωής τους, τις υλικές ζημιές και τις φυσικές καταστροφές που αντιμετώπισαν, τους πολέμους και τα θανατικά. Η πραότητα και η υπομονή τους ήτανε τέτοια, που δεν θα μπορούσε να διδαχθεί με λόγια. Η συνέπεια και η σταθερότητα χαρακτήρα, αλλά και η κατά περίσταση ικανότητά τους για διάκριση και παραχώρηση από τις αφηρημένες και παγιωμένες αρχές,  δεν άφησαν κανένα περιθώριο να γίνουνε απάνθρωποι, εγωϊστές και εαυτούληδες, ή αδρανείς κι αδιάφοροι συνάνθρωποι και "φιλήσυχοι" πολίτες.

Μα πιο πολύ εκείνο που θυμάμαι είναι τα "όχι" των γονιών μου κι όλων όσοι υπήρξαν οι πρώτοι και σημαντικοί παιδαγωγοί μου. Εκείνα που δεν μπόρεσε να τ' ανατρέψει καμμιά στενοχώρια μου, κανένα κλάμα και καμμιά θλίψη μου. Γιατί ήτανε "όχι" ορίων, αρχών, ήθους και μέτρου. Όρια επίγνωσης, συνέπειας και αλληλεγγύης. Ήτανε, τελικά, μια προετοιμασία για εκείνα τα μεγάλα "ναι" και τα μεγάλα "όχι". Αυτά, που πρέπει ο άνθρωπος να (έχει μάθει και, έτσι, να) ξέρει και να λέει, όσες φορές χρειάζεται στη ζωή του. Που είναι τόσο πολλά καθώς διαβαίνουνε τα χρόνια, κι είναι τόσο αδυσώπητα καθώς βρίσκεται κανείς σε θέση ισχύος έναντι των άλλων. Ισχύος της αδάμαστης νεότητας, ισχύος της οικονομικής δύναμης, ισχύος της κοινωνικής θέσης και της πνευματικής αυθεντίας ή ισχύος του σκήπτρου της εξουσίας. Κάθε εξουσίας. Έτσι, έμαθα από εκείνο το όχι στις απαιτήσεις και στα καπρίτσια μου ως μικρό παιδί.

Ετούτο το αναπότρεπτο κι αναπόδραστο "όχι", σιγά-σιγά το μαθαίνει κάθε άνθρωπος που διαπαιδαγωγείται. Και μαθαίνει να το λέει ο ίδιος στον εαυτό του, υπακούοντας σε ενα κώδικα αξιών και αρχών, με μεγάλη σημασία και σπουδαίο ρόλο στο "χρηματιστήριο" των αξιών της ζωής. Κι αυτό θα το συνειδητοποιήσει πολύ αργότερα, τόσο για τον εαυτό του, όσο και για τους γύρω του. Και θα είναι ευτυχής που έμαθε το "όχι" από τα μικρά του χρόνια.

Τώρα πια, το ξέρουμε όλοι εκείνο το "όχι", που δεν το είπαν πολλοί, στις σειρήνες που τους πλάνεψαν. Το ξέρουμε, γιατί έγινε η αφορμή να υποστούνε αγιάτρευτα δεινά, άνθρωποι που δεν διάλεξαν, δεν έφταιγαν, δεν συνέπραξαν, ή δεν γνώριζαν, και δεν μπορούσαν να γνωρίζουν. Είτε λόγω θέσης, είτε λόγω συνθηκών. Το βλέπουμε, στις ολοφάνερες συνέπειες της απουσίας του, στην πολιτική, στην κοινωνία, στη δουλειά, όπως και στα σχολεία και  παντού όπου συνυπάρχουν και συνεργάζονται οι άνθρωποι, ακόμη και στις διαπροσωπικές σχέσεις.

Είναι σαφές και προφανές, πως δεν μπορούμε πάντα να έχουμε όλα όσα -ή εκείνα ακριβώς- που θέλουμε. Και δεν μπορούμε γιατί δεν είναι στην εξουσία μας, ούτε στην διάθεσή μας. Κι επί πλέον, δεν είναι στην διάθεση κανενός ο άλλος άνθρωπος, ούτε τα αγαθά του, ούτε ο χρόνος του ή τα όνειρά του, ούτε και οι συνθήκες της ζωής των άλλων. Εκείνοι που νομίζουν πως έχουν στη διάθεσή τους όλα εκείνα που αφορούν τις ζωές των άλλων, είναι όσοι δεν γνωρίζουν κανένα κώδικα αξιών, δεν έχουν αρχές και πίστη σε τίποτε. Είναι εκείνοι που δεν περιστέλλουν την πλεονεξία, την αυθαιρεσία, την αλαζονεία τους και την φιλαυτία τους. Γι' αυτούς τα πάσης φύσεως συμφέροντά τους είναι ο μόνος στόχος τους, και η κύρια φροντίδα τους. Με τους φίλους τους και τους ομοιδεάτες τους μοιράζονται τις φιλοδοξίες (ή τις ενοχές ) της ματαιοδοξίας τους.

Η αγάπη και η αρετή βαδίζουνε χέρι-χέρι. Γιατί δεν γίνεται αγάπη δίχως αρετή, και αρετή δίχως αγάπη. Όταν αγαπάς, θέλεις να βοηθήσεις τον άλλο, θέλεις να τον ανακουφίσεις από τα βάσανά του, να του αλαφρώσεις τον πόνο και να να τον συντρέξεις στη δυστυχία του και στην ανάγκη του. H αγάπη δεν είναι δουλικό φρόνημα και δεν σκοπεί στο να εξουσιάσει ή να υποδουλώσει με εξυπηρετήσεις τον αγαπώμενο. Το είπαμε και σε άλλο σημείωμα  (filareti.gr/2017/10). Η αγάπη των γονιών μάλιστα, αποσκοπεί στην παροχή παραδείγματος και συστήματος αξιών και αρχών προς το παιδί που διαπαιδαγωγούν, και στην παροχή προτύπου για την συντροφικότητα, την συμπαράσταση και την αλληλεγγύη προς τον συνάνθρωπο.

Μια εξυπηρετική και πολύφερνη "αγάπη" είναι το χειρότερο που μπορεί να συμβεί στη ζωή ενός παιδιού. Είναι το αντάλλαγμα για το γεγονός της ουσιαστικής απουσίας των γονιών του από την ζωή του, την διαπαιδαγώγηση και την φρονημάτισή του. Είναι μια αγάπη τοις μετρητοίς.  Μα η αγάπη δεν είναι ή δαπάνες ή υποδούλωση! Είναι παρουσία και κόπος διδαχής, παραδειγματισμού και παροχής προτύπων και ήθους. Είναι ακατάπαυστη μέριμνα του γονιού, και στέρηση των ανέσεων και της ξεγνοιασιάς του. Γιατί ο γονιός που αγαπάει με την καρδιά του και με τη ζωή του ολόκληρη, δεσμεύεται να ωφελήσει τον αγαπώμενο. Να τον ικανώσει, να του δώσει κίνητρα, σύστημα αρχών και μέθοδο. Αυτό σημαίνει, πως τον βοηθάει να γίνει ελεύθερος από την εξάρτηση, την ανάγκη και την ένδεια. Να γίνει και υπεύθυνος με τις πράξεις, τις επιλογές και τις δράσεις του. Αλληλέγγυος προς τους αναγκεμένους, κι έτοιμος να δράσει, να συμμετάσχει, να στερηθεί, και κυρίως, να κοπιάσει, για κάποιον που ξέρει πως τό 'χει ανάγκη.

Κι όχι μόνο τούτο. Ο παιδεμένος άνθρωπος, ο πεπαιδευμένος, ο διαπαιδαγωγημένος άνθρωπος, όταν πια δεν θα μπορεί να κάνει κάτι για το αντικείμενο της αγάπης του, θα έχει γι' αυτό απέραντο σεβασμό. Ο γονιός,  θα έχει σεβασμό για την αξία και την δυναμική, την ελευθερία και την ευθύνη του παιδιού του. Και το παιδί, θα έχει σεβασμό για την τιμή που έλαβε να αξιωθεί  διαπαιδαγώγηση, καθοδήγηση και φωτισμό από το γονιό του. Και δεν έχει καμμιά σημασία, τί θα κρατήσει και τί θα παραλείψει από εκείνα που διδάχτηκε. Γιατί αυτό σημαίνει ελευθερία του προσώπου.


Τότε, μονάχα ο σεβασμός είναι εκείνο που απομένει. Όπως κάθε φορά που έχουμε μπροστά μας κάτι ιερό. Κι έτσι όπως ακούγεται, μου φαίνεται πως η λέξη σεβασμός είναι μέσα στην λέξη ευ-σέβεια.  Ευσέβεια, λοιπόν, για κείνο που βρίσκεται πέρα από τις δυνάμεις μας, τις ικανότητες, την ανάγκη και την συνδρομή μας. Γιατί είναι πάνω από εμάς, πέρα από εμάς, χωρίς εμάς και σημαντικό για εμάς.

Έτσι, όταν κρατάμε την μνήμη εκείνων και όσα αυτοί μας έμαθαν για την ζωή και την αξία του ανθρώπου, αυτό δείχνει, πως αν και ήρθαμε χωρίς αποσκευές σε τούτη την ζωή, όμως, γινόμαστε αληθινοί και πνευματικοί άνθρωποι. Δείχνει, ότι περνάμε από την ζωή χωρίς να χάνουμε τις ευκαιρίες για να γεμίσουμε την ψυχή μας "καλές πραγμάτειες, σεντέφια και κοράλλια, κεχριμπάρια κ’ έβενους".

Ο σεβασμός που έχουμε για τους άλλους, δεν στερεί την δική μας την ύπαρξη τίποτε από όσα της ανήκουν. Αντίθετα, της προσδίδει την υπέρτατη τιμή, πως γνωρίζει να εντάσσεται στον κόσμο,  δέχεται, σέβεται και τιμά τον κόσμο, γιατί είμαστε κομμάτι του, κι όχι δημιουργοί ή αφέντες του.

Σημείωση: Είναι ευνόητο πως το μικρό παιδί διαπαιδαγωγείται, από τους οικείους του, με βάση τις αρχές και τις αξίες που ενστερνίζονται και εφαρμόζουν όλοι αυτοί που το φροντίζουν και το περιβάλλουν. Αυτές δείχνει με την συμπεριφορά του κι είναι ο γνώμονάς του για τους γύρω του, για πολύ καιρό.  Αργότερα, πολύ αργότερα, θα φέρεται, θα διαβιώνει και θα κρίνεται με βάση τις δικές του επιλογές. Γιατί, ο άνθρωπος αλλάζει, και πρέπει να αλλάζει, αφού  δεν μπορεί, εσαεί, να αποτελεί παράρτημα της ζωής των γονιών του.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου